Anlatım Türlerinin Sınıflandırılması

Metinlerde yazının türüne ve amacına göre farklı anlatım türleri kullanılır. Bunlar öyküleyici, betimleyici, emredici, destansı, öğretici, açıklayıcı, tartışmacı, kanıtlayıcı, mizahi… gibi anlatım türleridir. Bir metinde bunlardan bir ya da birkaçı kullanılabilir.

Edebî türler veya metin türleri olarak bilinen yazılar (makale, şiir, deneme, öykü vb.), farklı anlatım birliklerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulur. Bu cümlede geçen anlatım birliği sözüyle şunu kastediyoruz: Dil bilgisi kuralları ve anlam ilişkileri bakımından birbirine bağlanmış cümlelerden oluşan ve belli anlatım türlerinin genel özelliklerini üzerinde taşıyan metin parçası.

Metinler -şiirler hariç- bu anlatım türlerinden birinin ya da birkaçının kullanılmasıyla yazılmış paragraflardan oluşur. Bir paragrafta kullanılacak anlatım türünün belirlenmesinde aşağıdaki etkenler önemli rol oynar:

  1. İletişime katılan öğeler
  2. Anlatımın amacı
  3. Anlatıcının alıcıda uyandırılmak istediği etki
  4. Anlatıcının anlatılan husus veya obje karşısındaki tavrı

Yukarıda sıralanan maddelere daha kapsayıcı bir madde olarak şu cümle de eklenebilir: Bir paragrafta kullanılacak anlatım türü, o paragrafın da içinde yer alacağı metnin varlık sebebi ve özellikleriyle yakın ilişkilidir. Söz gelimi niteliği gereği “olay” merkezinde gelişen bir edebî tür olan hikâye, daha çok öyküleyici ve betimleyici yer yer de açıklayıcı anlatımla oluşturulmak durumundadır. Bu hikâyenin bazı paragraflarında art arda gelişen eylemler anlatılarak öyküleme: bazı paragraflarında bir doğa görünüşü ya da bir kişinin fiziksel özellikleri dile getirilerek betimleme; bazı paragraflarında da bilgi verme amacı güdülerek açıklama yapılabilir. Sonuçta bu hikâyenin genelinde kullanılan anlatım türü öyküleme olsa da metinde betimleme ve açıklama paragraflarına da yer verilebilecektir. Metin türünün oluşmasında anlatım türlerinin etkisini göstermek için bir de öğretici metinlerden örnek verelim: Bilindiği üzere makale, bir düşünce yazısıdır. Böyle olduğu için de bir makaleyi oluşturan paragrafların bazısının açıklayıcı, bazısının kanıtlayıcı, bazısının tartışmacı, bazısının da öğretici anlatım türü esas alınarak oluşturulması doğaldır.

Anlatım türlerinin en önemlileri şunlardır:

  1. Öyküleyici Anlatım
  2. Betimleyici Anlatım
  3. Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) Anlatım
  4. Destansı (Epik) Anlatım
  5. Emredici Anlatım
  6. Öğretici Anlatım
  7. Açıklayıcı Anlatım
  8. Tartışmacı Anlatım
  9. Kanıtlayıcı Anlatım
  10. Düşsel (Fantastik) Anlatım
  11. Gelecekten Söz Eden Anlatım
  12. Söyleşmeye Bağlı Anlatım
  13. Mizahi Anlatım

66 Yorum Var: “Anlatım Türlerinin Sınıflandırılması

  1. Yemin ederim ki bu site bir harika, edebiyat ve dil anlatım ile ilgili aradığım her şey var. Hocanın verdiği test soruları bile var, artık bir şey aradığım zaman edebiyat öğretmeni yazıyorum :D

  2. Gerçekten çok sağolun kısa ve öz, diğer siteler gibi kafa karıştırmıyor çok teşekkürler.

  3. Gerçekten harika bir site bazen öğretmenin anlatamadığı konuları buradan anlıyorum. Teşekkürler.

Seda için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir