Tamlamalar Konu Anlatımı İki ya da daha çok sözcüğün, birbirini değişik ilgilerle tamamladığı söz gruplarıdır. Türkçede “sıfat tamlaması” ve “ad tamlaması” olmak üzere iki tür tamlama vardır. 1. SIFAT TAMLAMASI Bir sıfatın, kendisinden sonra gelen bir adla oluşturduğu söz grubuna “sıfat tamlaması” denir. Bu tamlamalarda sıfat, adı niteler ya da çeşitli yönlerden belirtir. Sıfat tamlamalarında sıfat, daima addan önce gelir. Yaşlı çınar, gölgesiyle insanları asırlardır serinletiyordu. Bu cümlede “yaşlı” sözcüğü “çınar” adını nitelik yönüyle anlamca bütünleyerek bir söz grubu kurmuş ve sıfat tamlaması oluşturmuştur. Sıfat tamlamalarında sıfat “tamlayan”, ad “tamlanan” durumundadır. yaşlı çınar sıfat ad (tamlayan) (tamlanan) Bu okulun bizim hatıralarımızda yeri büyüktür. Bu cümlede “bu” sözcüğü “okul” adını işaret yoluyla belirterek bir söz grubu kurmuş ve sıfat tamlaması oluşturmuştur. bu okul sıfat ad (tamlayan) (tamlanan) Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli söz grupları, sıfat tamlamalarıdır. Bahar gelince kırlar, sarı papatyalarla dolar. Gökyüzü, birden kapkara bulutlarla kapandı. Törenlerde sizin sınıftan kaç öğrenci görev aldı? Yol boyunca başı dumanlı dağları seyrettik. Yıkılmış evlerin arasından geçerek inşaat alanına ulaştık. 2. AD TAMLAMASI (AD TAKIMI) En az iki adın değişik ilgilerle birbirini tamamlayarak oluşturduğu söz gruplarıdır. Yağmurdan sonra evin çatısı akmaya başladı. Bu cümlede “ev” ve “çatı” adları, aitlik ilgisiyle anlamca birbirini tamamlayarak bir söz grubu oluşturmuştur. Ad tamlamalarında birinci sözcüğe “tamlayan”, ikinci sözcüğe tamlanan” denir. evin çatısı tamlayan tamlanan Tamlayanın aldığı ek, “tamlayan eki”, tamlananın aldığı ek ise “tamlanan eki”dir. Tamlayan Eki Eklendiği adla (tamlayan) başka bir ad (tamlanan) arasında ilgi kuran eklerdir. “-ın, -in, -un, -ün, (-nın, -nin, -nun, -nün)” ekleri tamlayan ekleridir. Tamlanan Eki Eklendiği ismin (tamlananın) tamlayanda bildirilen bir kişiye ya da varlığa ait olduğunu gösteren eklerdir. “-ı, -i, -u, -ü, (-sı, -si, -su, -sü)” ekleri tamlanan ekleridir. ev – in çatı – sı tamlayan eki tamlanan eki Bu örnekte, tamlayan eki “ev” sözcüğünün “çatı” sözcüğüyle ilgili olduğunu; tamlanan eki de “çatı”nın eve ait olduğunu bildirmektedir. Ad tamlamaları, oluşturulma biçimlerine göre dört grupta incelenir: Belirtili Ad Tamlaması Belirtisiz Ad Tamlaması Zincirleme Ad Tamlaması Takısız Ad Tamlaması a. BELİRTİLİ AD TAMLAMASI Tamlayanın ve tamlananın tamlama ekleri aldığı ad tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda belirgin bir aitlik ilgisi vardır, tamlananın tamlayana ait olduğu belirtilir. Okulun müdürüne, başarılarından dolayı ödül verildi. Bu cümlede, “okul” ve “müdür” sözcükleri arasında, tamlayan ve tamlanan ekleri kullanılarak (okul-un müdür-ü) aitlik ilgisi kurulmuştur. Bu şekilde kurulan tamlamalara belirtili ad tamlaması denir. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili söz grupları, belirtili ad tamlamasıdır. Arabanın kapısı açık kalınca alarm çaldı. Çocukken yağmurun sesini dinlerdim bazı geceler. Kasabanın sokakları bu yaz asfaltlanacakmış. Gelişmiş toplumlar sanatın değerini iyi bilir. Daha yolculuğun başında annesini özlediğini söyledi. b. BELİRTİSİZ AD TAMLAMASI Tamlayanı ek almayıp sadece tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalardır. Amcam, yakında okul müdürü olacakmış. Bu cümlede “okul” ve “müdür” sözcükleri arasında sadece tamlanan ekiyle (okul müdür-ü) ilgi kurulmuştur. Bu şekilde kurulan tamlamalara belirtisiz ad tamlaması denir. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili söz grupları, belirtisiz ad tamlamasıdır. Bahçedeki elma ağacı geçen ay kurudu. Çocuğa okul çantası almak için dışarı çıktık. Şair, yaşama sevincini dile getirmiş bu dizelerde. Yöre halkı için en önemli geçim kaynağı arıcılıktı. Resim sergileri önemli bir sanat etkinliğidir. c. ZİNCİRLEME AD TAMLAMASI En az üç adın tamlayan ve tamlanan ekleriyle birbirine bağlanmasıyla oluşan söz grubudur. Birkaç veli, okul müdürünün odasında oturuyordu. Bu cümlede “okul”, “müdür” ve “oda” adları arasında aitlik ilgisi kurularak zincirleme ad tamlaması oluşturulmuştur. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili söz grupları, zincirleme ad tamlamasıdır. Bahçedeki ceviz ağacının dalları yola sarkıyordu. Bir süre sonra deniz kenarının sessizliği kapladı ortalığı. Şehrin ulaşım sorunu yapılacak çalışmalarla giderilecek. Bir yapıtın etkileyiciliği sanatçının yorum gücüne bağlıdır. Kır çiçeklerinin kokusuna bayılıyorum. d. TAKISIZ AD TAMLAMASI Tamlayan ve tamlananın ek almadığı ad tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalar; ya tamlananın “ne(y)den yapıldığını” (hammaddesini) ya da benzerlik ilgisi kurarak tamlananın “neye benzediğini” belirtir. Takısız ad tamlamaları ek almadığından, biçim olarak sıfat tamlamasına benzer. Bu yüzden takısız ad tamlamalarını sıfat tamlamalarıyla karıştırmamak için bu ilgiler göz önünde bulundurulmalıdır. Tamlananın neyden yapıldığını bildirir: cam kavanoz taş köprü altın bilezik plastik kova Bu örneklerde, “kavanoz”un “cam”dan, “köprü”nün “taş”tan, “bilezik”in altından, “kova”nın plastikten yapıldığı belirtiliyor. Tamlananın neye benzediğini bildirir: aslan çocuk zeytin gözler ipek saçlar taş kalp Bu örneklerde, “çocuk” “aslan”a, “gözler” “zeytin”e, “saçlar” “ipek”e, “kalp” “taş”a benzetilmiştir. AD TAMLAMALARINDA ÖZELLİKLER Ad tamlamalarında tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir: Savruluyordu yeleleri rüzgârda bu güzel atın. Bu dizede, “atın yeleleri” ad tamlamasında, tamlanan (yeleleri) tamlayandan (atın) önce gelmiştir. Aşağıdaki cümlelerde tamlayanıyla tamlananı yer değiştirmiş ad tamlamalarına yer verilmiştir. Sıcaklığı ortalığı yakmaya başlamıştı güneşin. (güneşin sıcaklığı) Bekçisiyiz sonsuza dek bu vatanın (vatanın bekçisi) Ad tamlamalarında, bir tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabildiği gibi, bir tamlanan da birden fazla tamlayana bağlanabilir: Bu tepelerin rüzgârı, fırtınası hiç dinmezdi. Velilerin ve öğrencilerin coşkusu görülmeye değerdi. Bu cümlelerin birincisinde “tepelerin” tamlayanı “rüzgârı” ve “fırtınası” tamlananlarına bağlanırken; ikinci cümlede “öğretmenlerin” ve “öğrencilerin” tamlayanları “coşkusu” tamlananını ortak kullanmıştır. Ad tamlamalarında tamlayanla tamlananın arasına değişik türde sözcükler girebilir: Uzun süre köyün çıplak tepelerini seyretti. Bu cümlede, “köyün tepeleri” tamlamasında, tamlayanla (köyün) tamlananın (tepeleri) arasına sıfat (çıplak) girmiştir. Sarıyer, İstanbul’un en güzel ilçelerinden biridir. Bu cümlede, “İstanbul’un ilçeleri” tamlamasında, tamlayanla (İstanbul’un) tamlananın (ilçeleri) arasına hem belirteç (en) hem de sıfat (güzel) girmiştir. Okul gezisine Ali’nin de kardeşi katıldı. Bu cümlede, “Ali’nin kardeşi” tamlamasında, tamlayanla (Ali’nin) tamlanan (kardeşi) arasına bağlaç (de) girmiştir. Ad tamlamalarında tamlayan veya tamlanan, ya da her ikisi bir sıfat tarafından nitelenebilir: Çocuğun büyük hayalleri vardı. Bu cümlede, “çocuğun hayalleri” tamlamasında, tamlanan (hayalleri) bir sıfat (büyük) tarafından nitelenmiştir. Küçük çocuğun hayalleri vardı. Bu cümlede, “çocuğun hayalleri” tamlamasında, tamlayan (çocuk) bir sıfat (küçük) tarafından nitelenmiştir. Küçük çocuğun büyük hayalleri vardı. Bu cümlede, “çocuğun hayalleri” tamlamasında, tamlayan (çocuk) bir sıfat (küçük) tarafından; tamlanan (hayalleri) yine bir sıfat (büyük) tarafından nitelenmiştir. Ad tamlamaları bir sıfat tarafından nitelenebilir veya belirtilebilir: Büyük yolcu gemisi limandan ağır ağır ayrıldı. Bu cümlede “büyük” olan “yolcu gemisi”dir. Yani sıfat (büyük), isim tamlamasını (yolcu gemisi) nitelemiştir. Bu macera romanı benim çok hoşuma gitti. Bu cümlede “bu” sözüyle “macera romanı” işaret edilmektedir. Yani sıfat (bu), isim tamlamasını (macera romanı) belirtmektedir. Ad tamlamaları sıfat ve belirteç görevinde kullanılabilir: Öğretmenimiz bize el yazması eserler tanıttı. Bu cümlede “el yazması” ad tamlaması, “eserler” sözcüğünü nitelediğinden, sıfat görevinde kullanılmıştır. Çocuğun gül kurusu ceketi vardı. Bu cümlede, ad tamlaması (gül kurusu), ceket adını nitelediğinden, sıfat görevinde kullanılmıştır. İzmir’de bir yaz akşamı vedalaştık kardeşimle. Bu cümlede, ad tamlaması (yaz akşamı) “vedalaştık” eyleminin zamanını bildirdiğinden, belirteç görevinde kullanılmıştır. Adıllarla da tamlama kurulur: Dün onun (Ali’nin) kitabı bizde kalmış. Bu cümledeki “onun” adılı, “Ali’nin kitabı” isim tamlamasındaki tamlayanın (Ali) yerine geçmiştir. Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli sözcükler, tamlayan ya da tamlanan durumundaki adıllardır. Herkesin düşüncesi aynı olmaz. Doktorlar, buranın havasını tavsiye ettiler. Yolcuların biri, cüzdanını çaldırdığını söyledi. Sınavdaki soruların birçoğu kolaydı. Çocuğun nesi kaybolmuş? Not: Kişi adılları tamlayan olursa, tamlanan (iyelik) ekleri her kişiye göre değişiklik gösterir. ben – im araba – m sen – in araba – n o – nun araba – sı biz – im araba – mız siz – in araba – nız onlar – ın araba – ları Ayrıca tamlayan ekinin de “ben” ve “biz” adıllarında “-im “olduğu görülmektedir. Ad tamlamalarında bazı durumlarda tamlayan ya da tamlanan düşebilir: Resimlerini gördüm ve çok beğendim, (senin resimlerini) tamlayan Karşı binadaki daire bizimdi. (bizim dairemizdi) tamlanan Not: Tamlayanı veya tamlananı düşmüş kullanımlar, ad tamlaması sayılmaz. Bu tip sorularda “tamlayanı veya tamlananı düşmüş” ifadesi mutlaka bulunur. Ad tamlamalarında bazen “-den” eki, tamlayan ekinin yerine kullanılabilir: Yaralılardan bazıları hastaneye götürüldü. (yaralıların bazıları)
Emeği geçen herkesin eline sağlık bu site sağ olsun sınavdan 80 aldım. Fen Lisesindeyim sayısalcıyım. Bu arada sayfanın yarısından fazlası yorum dolu bu sizi tatmin ediyor mu?
Bizim hoca ortalığı izdivaç programına çevirdi. tamlayan = tavlayan (erkek) tamlanan = tavlanan (kız) Çok zevkliydi.
Gerçekten çok güzel olmuş işime yaradı, çünkü tamlamaların gıdımını bile anladıysam Arap olayım. Konumuz tamlamalar müthiş bir şey olmuş çok faydalı. Yanıtla
Bu siteyi bize edebiyat hocamız tavsiye etmişti. Çok yararlı oldu benim için. Emeğinize sağlık :) Yanıtla
Gerçekten güzel olmuş, geçen seneyi unutmuşum. Bu sene de bunlardan çıkacaktı işime yaradı :) Yanıtla
Testler çalışmamı sağladı yazılar da çıkardığım özetlerde işime yaradı çok teşekkür ederim :) Yanıtla
Çok yardımcı oldu ancak kafama takılan bir soru var; “Küçük çocuğun büyük hayalleri vardı.” cümlesinde Çocuğun hayalleri B’li isim tamlamasıdır onda sorun yok ama küçük çocuk ve büyük hayallere de sıfat tamlaması diyebilir miyim? Yanıtla
Yıllardır anlamadığım ve sevemediğim konuyu yarım saatte çözdüm. Allah razı olsun çok teşekkürler :) Yanıtla
Vallahi çok sağ olun sizden başka düzgünce anlatan yoktu bu konuyu. Kim yaptıysa ellerine sağlık :) Yanıtla
Çok iyi oldu, tamlamaları yüzde 80 öğrendim. Soru çözme kısmına geçeyim artık. Zamanla yüzde 100 yapacağım inşallah. Emeğinize sağlık, 12 sorudan 10’unu doğru yaptım buradan öğrendiklerimle ama ful istiyorum YGS’de. =) Yanıtla
Herkesin dediği gibi eyvallah teşekkürler, ben şimdi de performans ödevini yaptım sayenizde bu sayfadan memnunum! Yanıtla
Oldukça açıklayıcı örneklerle zenginleştirilmiş, önemli bilgilere de yer verilmiştir. Yapanın eline sağlık. SONSUZ TEŞEKKÜRLER. Yanıtla
Gerçekten çok güzel bir site ben her ödevimi buradan yapıyorum. Hem ayrıntılı bilgi var hem de örnekler var. Hem ödevimi yapıyorum hem de konuyu anlayıp gidiyorum. Çok sağolun. Teşekkürler tüm emeği geçenlere… Yanıtla
Bu ne harika bir siteymiş, başka sitelerde arasaydım belki de anlamayacaktım ama artık bu konu beynime kazındı :) Yanıtla
Ben çok beğendim çok yardımcı oldu. Bahçeşehir Koleji’nin sınavına hazırlanıyorum. Süper elinize sağlık. Yanıtla
Çok güzel inanamıyorum. Helal olsun emek verenler uzun faydalı süper tebrik ederim gerçekten çok iyi bir site :) Yanıtla
Çok güzel bir site. 17.03.2014 de sınavımız var çok yardımcı oldu teşekkür ederim sağolun, sınavdan yırttım o derece anladım. Yanıtla
Bu konu anlatım bana çok yardımcı oldu, sınavlarımda başarılı olurum inşallah. Ellerinizden öper ve teşekkür ederim. Yanıtla
Teşekkürler ama keşke biraz daha fazla soru çözümü koysaydınız. 30-40 tane daha soru olsaydı ödevime yardımcı olacaktınız :/ Yine de teşekkürler. Yanıtla
Çok iyiydi ama ben anlatan video demiştim böyle geldi. Ona bakılırsa çok güzeldi 100 aldım yazılıdan. Yanıtla
Çok beğendim çok güzel olmuş ellerinize sağlık. Bizler için emek sarf ettiniz inşallah sınavdan yüksek alırım. Yanıtla
Yarınki sınavda işe yarayacaktır sağolun bu son sınavdan güzel not almam lazım teşekkürler :) Yanıtla
Çok güzel süper ama yarınki gireceğim sınavdan inşallah iyi not alırım. Teşekkür ederim yani anladım sayılır. Yanıtla
Çok işime yaradı, performansımı sayenizde yaptım teşekkürler ama tek gerçek var hiçbir şey anlamadım, sorun kitapta mı anlamadım. Yine de çok sağolun. Yanıtla
Sağolun 5 gün sonra TEOG var, bir kez daha tekrar etsem iyi olur diye düşündüm sayenizde konuyu anladım. Yanıtla
26 Kasım yani yarın sınav var TEOG sınavı, çok çalıştım inşallah Allah’ın da yardımı ile başarırım. Yanıtla
Gerçekten çok teşekkür ederim, çok iyi olmuş. Sizin sayenizde konuyu daha iyi anladım. Bu arada, tüm soruları doğru yaptım. Lütfen daha fazla soru gönderin. Yanıtla
Ben YGS’ye çalışıyordum bu konuyla ilgili biraz problemlerim vardı. Çok işime yaradı Allah razı olsun :) Yanıtla
Gerçekten çok güzel anlatmışsınız, inşallah yarın iyi geçer sınavım ahirette ışığınız olur inşallah :) Yanıtla
Gerçekten hiç beğenmedim. Çünkü sıfat tamlamasıyla takısız isim tamlaması arasındaki farkı anlatmamışsınız. Bu sınavdan yüz aldım diyenler yalancı. Eminim sınavdan sonra gelip yazmıştır. Yanıtla
Keşke ad tamlaması yerine sıfat tamlamasını daha detaylı anlatsaydınız ama yine de teşekkürler. Yanıtla
Gerçekten sağolun çünkü kaynak kitaplar bu dersleri yeterince önemsemiyor ve siz buradan fazlasıyla önemsiyorsunuz. Yanıtla
Çok uzun siz bunu nasıl yazıyorsunuz ben bile bunu yazsam ellerim kopar. Büyük başarı gerçekten de ama siz yazmıyorsunuz değil mi bilgisayar yazıyor ama olsun yine bilgisayarın da faydası var hemen bir dakikaya giriyor. Yanıtla
Öğretmen ödev vermişti. Soru da hazırlayın dedi, sorular fazla olsaydı daha iyi olurdu yine de teşekkürler çok faydalı. Yanıtla
Çok güzel ve faydalı, konunun en ayrıntılı detayına kadar girseler bile yine de çok başarılı olmuş. İnşallah sınavdan 100 alırım :) Yanıtla
Sıfat tamlamalarını da biraz açıklasaydınız güzel olurdu. Yorumlara bakıyorum hep olumlu yorumlar yayınlanmış. Haydi bunu da yayınlayın. Yanıtla
Çok yardımı oldu hocanın anlatamadığı her şeyi anladım, inşallah yarınki sınavda da bu konulardan çıkar. Yanıtla
Aşırı beğendim. Üst sınıfın konuları olan tamlamalardan hiçbir şey anlamamıştım. Şu an iyi pekişti. Yanıtla
Gerçekten çok güzel olmuş elinize sağlık. Olmamış diyen gelsin daha iyisini yazıp cevap olarak yapıştırsın. Yanıtla
Tamam bir ödev sayfası yapılır da bu kadar kusursuz olur mu? Elinize yüreğinize sağlık hocam. Emeği geçen herkese en içten dileklerimle teşekkür ederim. Saygılar. :) Yanıtla
Gerçekten çok iyi olmuş emeği geçen herkese teşekkürler, kötü diyen daha güzelini yapsın böyle uzun site görmedim :D Yanıtla
Bence gayet güzel bir site yapanın ellerine sağlık diyorum. Gerçekten çok teşekkürler çok beğendim bayıldım muhteşem olmuş çok güzel bir şekilde açıklanmış. Yarın Türkçe sınavım var inşallah 100 alırım, iyi ki bu siteyi bulmuşum artık hep buradan çalışacağım tekrar sağ olun. Yanıtla
Fen Lisesine gidiyorum, dil ve anlatım öğretmeninin anlattığından daha çok anladım teşekkürler. Yanıtla