Hikaye (Öykü)

Yaşanmış veya yaşanması mümkün olan olayların okuyucuya haz verecek şekilde anlatıldığı kısa edebî yazılara “hikâye (öykü) denir.

Hikâye, insan yaşamının bir bölümünü, yer ve zaman kavramına bağlayarak ele alır. Hikâyede olay ya da durum söz konusudur. Olay ya da durum kişilere bağlanır; olay ya da durumun ortaya konduğu yer ve zaman belirtilir; bunlar sürükleyici ve etkileyici anlatımla ortaya konur.

Hikâyelerde düşündürmekten çok, duygulandırmak ve heyecanlandırmak esastır. Hikâyeler, gerçek ya da düş ürünü bir olayı kısa şekilde anlatır. Kısa oluşu, yalın bir olay örgüsüne sahip olması, genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesiyle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır.

Hikâye, olay eksenli bir yazı türüdür. Hikâyede temelde bir olay vardır ve olaylar genellikle yüzeyseldir. Hikâyeler genellikle kişilerin anılarını anlatması şeklinde oluşur. Hikâye kısa bir edebiyat türü olduğu için bu eserlerde fazla ayrıntıya girilmez. Olayın ya da durumun öncesi, sonrası okura sezdirilir. Okur, bazı sözcüklerden yararlanarak ve düş gücünü kullanarak kişiler hakkında ya da olaylar ve durumlarla ilgili yargılara ulaşabilir.

Hikâyenin Öğeleri

a. Olay: Öykü kahramanının başından geçen olay ya da durumdur. Hikâyede temel öge veya durumdur.

b. Çevre (yer): Hikâyede sınırlı bir çevre vardır. Olayın geçtiği çevre çok ayrıntılı anlatılmaz, kısaca tasvir edilir.

c. Zaman: Hikâye kısa bir zaman diliminde geçer. Hikâyeler geçmiş zamana göre (-di) anlatılır. Konu, yazarın kendi ağzından veya kahramanın ağzından anlatılır.

d. Kişi: Hikâyede az kişi vardır. Bu kişiler “tip” olarak karşımıza çıkar ve ayrıntılı bir şekilde tanıtılmaz. Hikâyede kişiler sadece olayla ilgili “çalışkanlık, titizlik, korkaklık, tembellik” gibi tek yönleriyle anlatılır. Kişiler veya tipler, belli bir olay içinde gösterilir. Bu tiplerin de çoğu zaman sadece belli özellikleri yansıtılır.

Tip: Toplumsal boyutu olan, benzerlerinin özelliklerini kendi üzerinde taşıyan kişilerdir. Özellikleri açısından toplumu temsil ederler.

Karakter: Ayırt edici, değişken özellikleri olan, kendine özgü karakteristik özelliklere sahip, sadece kendini temsil eden kişilerdir.

Hikâye Türleri

Hikâyeciliğin tarihsel süreci incelendiğinde karşımıza iki tür hikâye çıkmaktadır. Bu türler “olay öyküsü” ve “durum öyküsü” olarak adlandırılır.

a. Olay öyküsü: Bu tarz öykülere “klasik olay öyküsü” de denir. Bu tür öykülerde olaylar zinciri, kişi, zaman, yer öğesine bağlıdır. Olaylar serim, düğüm, çözüm sırasına uygun olarak anlatılır. Olay, zamana göre mantıklı bir sıralama ile verilir. Düğüm bölümünde oluşan merak, çözüm bölümünde giderilir. Bu teknik, Fransız sanatçı Guy de Maupassant tarafından geliştirildiği için bu tür öykülere ‘Maupassant tarzı öykü” de denir. Türk edebiyatında bu tarz öykücülüğün en büyük temsilcisi Ömer Seyfettin’dir. Ayrıca Refik Halit Karay, Reşat Nuri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu da olay türü öykücülüğünün temsilcileri arasındadır.

b. Durum öyküsü: Bu tarz öykülere “modern öykü” de denir. Her hikâye olaya dayanmaz. Bu tür öykülerde merak öğesi ikinci plandadır. Yazar, bu öykülerde okuyucuyu sarsan, çarpan, heyecana getiren bir anlatım sergilemez. Onun yerine günlük hayattan bir kesit sunar veya bir insanlık durumunu anlatır. Bu öykülerde kişisel ve sosyal düşünceler, duygu ve hayaller ön plana çıkar. Durum öyküsü ünlü Rus edebiyatçı Anton Çehov tarafından geliştirildiği için bu tür öykülere “Çehov tarzı öykü” de denir. Türk edebiyatında bu tarz öykücülüğün öncüsü Memduh Şevket Esendal’dır. Sait Fait Abasıyanık da bu tarzın başarılı temsilcilerindendir.

c. Ben merkezli öykü: Durum hikâyesine benzeyen ancak kahramanın daha çok kendi ruh hâli ve hayal dünyasını yansıttığı hikâyelere ben merkezli hikâye” denir. Bu hikâyelerde olaylar kahraman anlatıcı bakış açısıyla verilir. Hikâyenin ana kahramanı yazarın kendisidir. Yazar, yaşadığı olayları kendini merkeze koyarak, kendisini birey olarak ele alarak anlatır. Bu hikâye türünde yazar, gözlemlerden ve olaylardan hareketle bireysel bunalım ve çıkmazlara yönelir. Bu nedenle bu hikâyelere “bireyi birey olarak ele alan hikâyeler” de denir. Hikâye kahramanı dış dünyayı içinde bulunduğu ruh hâline göre algılar ve anlatır. Hikâye kahramanı genellikle düş dünyasına sığınır. İlk defa batıda görülen bu tarz hikâyenin önde gelen temsilcisi Franz Kafka’dır. Ben merkezli öykünün Türk edebiyatındaki ilk temsilcisi Haldun Taner’dir. Bilge Karasu, Oğuz Atay ve Nezihe Meriç de bireyi birey olarak ele alan (ben merkezli) hikâyeler yazmışlardır.

Dünya Edebiyatında Hikâye

Öykünün ortaya çıkma sürecinde karşımıza önce fabl türündeki eserler, sonra kısa romanlar sonra da “Bin Bir Gece Masalları” çıkar. Rönesans’tan (16. yüzyıl) sonra Giovanni Boccacio, “Decameron Öyküleri’ adlı eseriyle öykü türünün ilk örneğini vermiş ve çağdaş öykücülüğün başlatıcısı olmuştur. 18. yüzyılda Voltaire öykü türünde ürünler vermiştir. İnsan dışındaki yaratıkları ve olmayacak olayları da öyküye katmıştır.

Ne var ki romanla aynı dönemde oluşmaya başlayan öykü, bir tür olarak karakteristik özelliklerini ancak 19. yüzyılda romantizm ve realizm akımlarının yaygınlaşmasıyla kazanmıştır. Alphonse Daudet, Guy de Maupassant gibi Fransız yazarlar öykü örnekleri vermişlerdir.

Türk Edebiyatında Hikâye

Türk edebiyatında roman kavramı ortaya çıkana dek, kısa veya uzun. nesir ya da nazım her yazıya hikâye denmiştir. Buna rağmen hikâye, Türk edebiyatına yabancı bir tür değildir. Özellikle “Dede Korkut Hikâyeleri”, aşk ve savaş hikâyeleri Türk toplumunda asırlarca anlatılagelmiştir. Tanzimat Döneminde Fransız edebiyatının etkisiyle romanla tanışılınca, romanın kısa olanına hikâye denmiştir. Türk edebiyatında ilk öyküler Tanzimat Döneminde 1870’lerden sonra yazılmıştır. İlk hikaye örneği Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılan “Letaif-i Rivayat”tır. Batılı anlamda ilk öykü örneğini ise “Küçük Şeyler” adlı eseriyle Sami Paşazade Sezai vermiştir. Türk öykücülüğünü yetkinliğe kavuşturan yazar ise Halit Ziya Uşaklıgil olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra gelişen yeni edebiyat akımıyla birlikte Ömer Seyfettin, Türk öykücülüğünde yeni bir çığır açmıştır. Cumhuriyet Döneminde ise Sait Faik Abasıyanık alışılmışın dışında bir öykü dünyası kurmuştur.

Hikâye-Roman Farkı

Hikâye anlatım olarak romana benzer; ama aslında onun romandan çok farklı yanları vardır:

  • Hikâye türü, romandan daha kısadır.
  • Hikâyede temel öğe olaydır. Romanda ise temel öğe karakter, yani kişidir. Hikâyeler olay üzerine kurulur, romanlar ise kişi üzerine kurulur.
  • Hikâyede tek olay bulunmasına karşılık romanda birbirine bağlı olaylar zinciri vardır. Romandaki olaylardan her biri hikâyeye konu olabilir.
  • Hikâyede kahramanların tanıtımında ayrıntıya girilmez, kahramanlar her yönüyle tanıtılmaz. Romandan farklı olarak hikâyede kişiler sadece olayla ilgili yönleriyle anlatılır. Bu yüzden hikâyelerdeki kişiler bir karakter olarak karşımıza çıkmaz.
  • Öyküde, olayın geçtiği yer (çevre) sınırlıdır ve ayrıntılı olarak anlatılmaz. Romanlarda olaylar çok olduğu için olayların geçtiği çevre de geniştir. Bu çevreler çok ayrıntılı olarak anlatılır.
  • Hikâyeler kısa olduğu için anlatım yalın, anlaşılır ve özlüdür. Romanlarda ise anlatım daha ağır ve sanatlıdır.

379 Yorum Var: “Hikaye (Öykü)

  1. Çalışmanız gayet başarılı kopyala yapıştır yaptım hakkınızı helal edin bu arada teşekkürler.

    1. Evet bir de ben hikayenin özelliklerini de yazmıştım ama çıkmamış ya :(

  2. Ödevimi yapıyorum ama çok yoruluyorum gün gelecek karşılığını alacam inşallah.

    1. Çok teşekkür ederim. Gerçekten güzel bir anlatımı var. Emeğinize sağlık.

  3. Sadece bir yerde okumuştum doğrulamak için sormuştum. Verdiğiniz bilgiden dolayı teşekkürler. Siteniz çok güzel bu arada çok faydalı. Emeği geçen herkese teşekkürler.

  4. Bana hikayedeki karakterlerle ilgili bilgi lazım, bunları ben de biliyorum. İş sadece hikayeyi bunlara teker teker yerleştirmekte ama onu da ben yapamıyorum işte ya.

  5. Akılma takılan bir şey var. Cevaplarsanız sevinirim. Modern hikaye tam olarak nedir? Onu durum ve olay hikayesinden ayıran özellikleri nedir? Acaba burada “ben merkezli öykü” olarak bahsedilen midir, modern öykü?

    1. Diğer öykü çeşitlerinden farklı olarak, insanların her gün gördükleri fakat düşünemedikleri bazı durumların gerisindeki gerçekleri, hayaller ve bir takım olağanüstülüklerle gösteren hikâyelerdir.

  6. Çok teşekkürler, okulda hoca yazdırırken üşendiğim için yazmamıştım ama hocanın yazdırdıklarından çok çok daha iyi yazılar ve anlatım var.

  7. Güzeldi. Sınavda bu konu çıktı verdiğiniz bilgiler sayesinde sınavdan 90 aldım sağ olun :)

  8. Durum öyküsünün Türk edebiyatında ilk temsilcisi-öncüsü Sait Faik abasıyanık değil miydi? Genelde durum öyküsünden bahsedildiğinde kaynaklarda olan ve akla ilk gelen isim Sait Faik Abasıyanık’tır.

  9. Konu çok anlaşılır bir şekilde özetlenmiş, çok teşekkür ederim bilgilerinizi ödev için kullandım hakkınızı helal edin :)

  10. Çok güzel sayenizde ödevlerimden çabucak kurtuluyorum ama kısaltıp örnek de ekleseniz…

  11. Çok teşekkür ederim, ödevimi şu anda yapıyorum verdiğiniz bilgiler çok işime yaradı.

  12. Eyvallah çok işime yaradı, derse hazırlıklı gideceğim teşekkür ederim sağolun :-)

  13. Ellerinize sağlık çok güzel olmuş ama bir sorum olacaktı: Hikaye ve öykü arasındaki fark nedir kısaca yazar mısınız?

    1. Romanın hikayeden farkı daha uzun olması; dolayısıyla olayların, kahramanların daha ayrıntılı anlatılmasıdır.

  14. Hikayenin öğeleri yer, zaman, olay ve kişidir fakat romanda da aynı şey var öğeleri arasında nasıl bir fark olabilir?

  15. Hikayenin ne olduğunu araştırmamız için bu ödevi bize Türkçe öğretmenimiz vermişti, teşekkür ederiz.

  16. Gerçekten çok teşekkürler. Sınavım vardı çok iyi oldu çok güzel anlatılmış. Allah razı olsun.

  17. Çok güzel ödevimi sayenizde çok güzel bir şekilde yaptım. Allah razı olsun sizden.

  18. Yazılar biraz amatörce gibi geldi ya da tam nüksetilmemiş gibi ama gayet başarılı bir yazı çalışması ama seviye olarak orta. Yine de elinize sağlık.

  19. Ödevimi son anda kurtardınız. Uzun olmuş ama daha iyi sonuçta. Bu arada son anda derken şaka yapmıyorum. :D

    1. Sahte bot olayı kesinlikle yok, bunun siteye bir faydası da yok. Yazım ve noktalamaya gelirsek “Türk Dili ve Edebiyatı Dersleri Kaynak Sitesi” olduğumuz için yapılan yorumları düzeltme ihtiyacı duyuyoruz. İlginize teşekkürler.

Feraye için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir