Fiiller (Eylemler) Konu Anlatımı

Eylem; iş, oluş, hareket bildirip kip ve kişi eki alan sözcüklerdir.

İşten çıktıktan sonra parkta biraz yürüdüm.

Bu cümlede, bir hareket bildiren “yürümek” sözcüğü kip (-di’li geçmiş zaman) ve kişi eki (-m) alarak, (yürü – dü – m) cümlede “eylem” olmuştur.

Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli sözcükler kip ve şahıs eki alarak cümlede eylem görevinde kullanılmışlardır.

Bu yaz tatilinde köyümüze gideceğiz.
Şimdi askerdeki amcama mektup yazıyorum.
Dilekçenizi ay sonuna kadar bana vermelisiniz.
Öğretmenimizin anlattığı fıkraya uzun süre güldük.

Eylem Kipleri

Eylemlerin bir işi, durumu veya oluşu ortaya koyuş biçimlerine kip denir. Kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır.

A. Haber (Bildirme) Kipleri

Zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemlerin gerçekleşme zamanı bellidir.

  1. Di’li Geçmiş Zaman Kipi
  2. Miş’li Geçmiş Zaman Kipi
  3. Şimdiki Zaman Kipi
  4. Gelecek Zaman Kipi
  5. Geniş Zaman Kipi

B. Dilek (Tasarlama) Kipleri

Zaman anlamı taşımayan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemler, bir tasarı halinde olduğundan zaman kavramı taşımaz.

  1. Gereklilik Kipi
  2. İstek Kipi
  3. Dilek-Koşul Kipi
  4. Emir Kipi

A. Haber (Bildirme) Kipleri

B. Dilek (Tasarlama) Kipleri

Eylemlerde Olumsuzluk

Eylemlerde olumsuzluk, kip eklerinden önce eyleme olumsuzluk eki (-me, -ma, -mez, -maz ) getirilerek yapılır.

Eylem + Olumsuzluk Eki (-me, -ma) + Kip + Kişi Eki

gel – me – miş – sin (öğrenilen geçmiş zaman)
gel – me – di – m (görülen geçmiş zaman)
gel – mi(me) – yor – um (şimdiki zaman)
gel – me – y – eceğ(ecek) – im (gelecek zaman)
gel – me – m (geniş zaman)
gel – mez – sin (geniş zaman)
gel – me – y – e – lim (istek kipi)
gel – me – se – n (dilek-koşul kipi)
gel – me – meli – sin (gereklilik kipi)
gel – me (emir kipi)

Eylemler anlam bakımından üçe ayrılır:

1. İş (Kılış) Eylemleri

Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunduğu eylemlerdir.

Öğrenci soruyu kısa sürede çözdü.
Dün seni çok aradım.

Bu cümlelerde “çözmek” eyleminden “soru” sözcüğü, “aramak” eyleminden “seni” sözcüğü etkilenmektedir.

2. Durum Eylemleri

Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunmadığı eylemlerdir.

Araba yolun ortasında durdu.
Bu espriye tüm sınıf güldü.
Duvardaki resimlere baktım.

Bu cümlelerdeki “durmak, gülmek, bakmak” eylemlerinde bir iş, bir hareket vardır. Ancak bu eylemlerden etkilenen bir varlık, nesne yoktur.

3. Oluş Eylemleri

Zamanla meydana gelen değişmeyi gösteren eylemlerdir. Bu sözcüklerde eylem genellikle kendiliğinden gerçekleşir.

Öğleden sonra karnım çok acıktı.
Annem dün hastalandı.
Kardeşimin boyu uzadı.

Bu cümlelerdeki “acıkmak, hastalanmak, uzamak” eylemleri, belli bir süre sonunda gerçekleşen bir değişmeyi ifade etmektedir.

Eylemlerde Anlam (Zaman) Kayması

Bir eylem kipinin kendi anlamı dışında, başka bir kip yerine kullanılmasıdır.

Hafta sonları evinde oturup kitap okuyor.

Bu cümlede, her zaman yapılmakta olan bir iş bildirilmektedir. Yani cümlede geniş zamanlı bir eylem anlatılmaktadır; ancak cümlede şimdiki zaman kipi kullanılmıştır. Dolayısıyla şimdiki zaman kipi, geniş zaman kipi yerine kullanılmıştır.

Gelecek yıl üniversiteyi bitiriyor. (bitirecek)
(şimdiki zaman kipi, gelecek zaman kipi yerine)
Ekinler her yıl temmuzda sararıyor. (sararır)
(şimdiki zaman kipi, geniş zaman kipi yerine)
Bir gün Nasrettin Hoca eşeğe ters biniyor. (binmiş)
(şimdiki zaman kipi, geçmiş zaman kipi yerine)
İlk şiiri uzun yıllar önce yayımlanır. (yayımlandı)
(geniş zaman kipi, geçmiş zaman kipi yerine)
Yıl sonunda yaylada buluşuruz. (buluşacağız)
(geniş zaman kipi, gelecek zaman kipi yerine)
Bu kitabı önceden okumuş olacak. (olmalı)
(gelecek zaman kipi, gereklilik kipi yerine) (olasılık)
Arkadaşlar, sınav kâğıtlarını verelim. (verin)
(istek kipi, emir kipi yerine)
Allah gönlünüze göre versin. (vere)
(emir kipi, istek kipi yerine)

Ayrıca Bkz. Fiiller Konu Testleri


203 Yorum Var: “Fiiller (Eylemler) Konu Anlatımı

    1. Bence çok güzel ama sınavda başarılı olur muyum bilemiyorum.

  1. Bugün dersimizde dil ve anlatım öğretmenin anlattığı hiçbir şeyi anlamadım ama bu siteden baktım süper anladım. Teşekkür Ederim :-)

  2. Çok güzeldi ama işlemediğimiz konular vardı ama yine de anlatım süper elinize sağlık :/

  3. Çok iyi, çocuklara internettede yardımcı oluyorsunuz. Tebrik ederim bir edebiyat öğretmeni olarak.

  4. Alah razı olsun gerçekten, sınavım vardı çok yardımcı oldunuz Allah razı olsun :D

  5. İstediğim her şeyi buldum, size ne kadar teşekkür etsem azdır. İnşallah öğretmenim beğenir de bana + versin. Allah sizden razı olsun. Her şey için teşekkür ederim…

  6. Çok beğendim, en azından kolay olması insanları ders çalışmaya teşvik ediyor emeklerinize sağlık :)

  7. Çok güzel anlatım olmuş hocam, bana sıfat ve zarftan örnek verebilir misiniz? Mesala yanlış yaptı(zarf) yanlış insanı buldu(sıfat). Hocam bir de yorgun cümlesinde sıfat ve zarf olarak örnek verir misiniz?

    1. Kendini yorgun hissediyordu. (Zarf)
      Karşıdan yorgun adam geliyordu. (Sıfat)

  8. Hocam başka sıfat ve zarflarda örnek verebilir misiniz? 2-3 tane hocam şimdiden teşekkürler.

    1. Benim arkadaşım Emre var belki de sensin diye düşündüm o yüzden ona cevapladım. Aynen.

  9. Gerçekten iyi ve müthiş yapmışsınız, tam benim öğrencilere anlattığım şeyler ama farklı benim daha farklı.

  10. Süper sağolun kitabımı okulda bırakmışım, ben de buradan çalıştım faydası oldu :F

  11. Türkçe sınavı yarın. Son çırpınışlarımda bana yardımcı oldunuz, teşekkürler.

  12. Çok güzel olmuş ellerinize sağlık. Ayrıca Büşra, lisede beş şık oluyor, haberin olsun diye söylüyorum.

  13. İşime yaradı hazırlayanların ellerine sağlık, inşallah Türkçe sınavında yardımcı olur.

  14. Bizim öğretmen bu konuyu işlemeeden sınavda çıkacağını söyledi ondan dolayı burayı açtım okudum ve anladım, çok güzel olmuş. Elllerinize sağlık artık konuyu anladım çok teşekkürler. İnşallah sınavdan yüksek bir not alırım inşallah siz de yüksek bir not alırsınız.

  15. Sağolun. Gerçekten harika bir anlatım var. Herkese tavsiye ediyorum .Sınavımda başarılı olacağımdan eminim emeği geçen herkese teşekkür ederim.

  16. Aslında anlatım şekli güzel lakin soru çok ama anlatım az konuyla alakalı değil.

Zeynep için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir