Fiiller (Eylemler) Konu Anlatımı Eylem; iş, oluş, hareket bildirip kip ve kişi eki alan sözcüklerdir. İşten çıktıktan sonra parkta biraz yürüdüm. Bu cümlede, bir hareket bildiren “yürümek” sözcüğü kip (-di’li geçmiş zaman) ve kişi eki (-m) alarak, (yürü – dü – m) cümlede “eylem” olmuştur. Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli sözcükler kip ve şahıs eki alarak cümlede eylem görevinde kullanılmışlardır. Bu yaz tatilinde köyümüze gideceğiz. Şimdi askerdeki amcama mektup yazıyorum. Dilekçenizi ay sonuna kadar bana vermelisiniz. Öğretmenimizin anlattığı fıkraya uzun süre güldük. Eylem Kipleri Eylemlerin bir işi, durumu veya oluşu ortaya koyuş biçimlerine kip denir. Kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır. A. Haber (Bildirme) Kipleri Zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemlerin gerçekleşme zamanı bellidir. Di’li Geçmiş Zaman Kipi Miş’li Geçmiş Zaman Kipi Şimdiki Zaman Kipi Gelecek Zaman Kipi Geniş Zaman Kipi B. Dilek (Tasarlama) Kipleri Zaman anlamı taşımayan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen eylemler, bir tasarı halinde olduğundan zaman kavramı taşımaz. Gereklilik Kipi İstek Kipi Dilek-Koşul Kipi Emir Kipi A. Haber (Bildirme) Kipleri B. Dilek (Tasarlama) Kipleri Eylemlerde Olumsuzluk Eylemlerde olumsuzluk, kip eklerinden önce eyleme olumsuzluk eki (-me, -ma, -mez, -maz ) getirilerek yapılır. Eylem + Olumsuzluk Eki (-me, -ma) + Kip + Kişi Eki gel – me – miş – sin (öğrenilen geçmiş zaman) gel – me – di – m (görülen geçmiş zaman) gel – mi(me) – yor – um (şimdiki zaman) gel – me – y – eceğ(ecek) – im (gelecek zaman) gel – me – m (geniş zaman) gel – mez – sin (geniş zaman) gel – me – y – e – lim (istek kipi) gel – me – se – n (dilek-koşul kipi) gel – me – meli – sin (gereklilik kipi) gel – me (emir kipi) Eylemler anlam bakımından üçe ayrılır: 1. İş (Kılış) Eylemleri Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunduğu eylemlerdir. Öğrenci soruyu kısa sürede çözdü. Dün seni çok aradım. Bu cümlelerde “çözmek” eyleminden “soru” sözcüğü, “aramak” eyleminden “seni” sözcüğü etkilenmektedir. 2. Durum Eylemleri Yapılan işten etkilenen bir varlığın, nesnenin bulunmadığı eylemlerdir. Araba yolun ortasında durdu. Bu espriye tüm sınıf güldü. Duvardaki resimlere baktım. Bu cümlelerdeki “durmak, gülmek, bakmak” eylemlerinde bir iş, bir hareket vardır. Ancak bu eylemlerden etkilenen bir varlık, nesne yoktur. 3. Oluş Eylemleri Zamanla meydana gelen değişmeyi gösteren eylemlerdir. Bu sözcüklerde eylem genellikle kendiliğinden gerçekleşir. Öğleden sonra karnım çok acıktı. Annem dün hastalandı. Kardeşimin boyu uzadı. Bu cümlelerdeki “acıkmak, hastalanmak, uzamak” eylemleri, belli bir süre sonunda gerçekleşen bir değişmeyi ifade etmektedir. Eylemlerde Anlam (Zaman) Kayması Bir eylem kipinin kendi anlamı dışında, başka bir kip yerine kullanılmasıdır. Hafta sonları evinde oturup kitap okuyor. Bu cümlede, her zaman yapılmakta olan bir iş bildirilmektedir. Yani cümlede geniş zamanlı bir eylem anlatılmaktadır; ancak cümlede şimdiki zaman kipi kullanılmıştır. Dolayısıyla şimdiki zaman kipi, geniş zaman kipi yerine kullanılmıştır. Gelecek yıl üniversiteyi bitiriyor. (bitirecek) (şimdiki zaman kipi, gelecek zaman kipi yerine) Ekinler her yıl temmuzda sararıyor. (sararır) (şimdiki zaman kipi, geniş zaman kipi yerine) Bir gün Nasrettin Hoca eşeğe ters biniyor. (binmiş) (şimdiki zaman kipi, geçmiş zaman kipi yerine) İlk şiiri uzun yıllar önce yayımlanır. (yayımlandı) (geniş zaman kipi, geçmiş zaman kipi yerine) Yıl sonunda yaylada buluşuruz. (buluşacağız) (geniş zaman kipi, gelecek zaman kipi yerine) Bu kitabı önceden okumuş olacak. (olmalı) (gelecek zaman kipi, gereklilik kipi yerine) (olasılık) Arkadaşlar, sınav kâğıtlarını verelim. (verin) (istek kipi, emir kipi yerine) Allah gönlünüze göre versin. (vere) (emir kipi, istek kipi yerine) Ayrıca Bkz. Fiiller Konu Testleri
Bugün dersimizde dil ve anlatım öğretmenin anlattığı hiçbir şeyi anlamadım ama bu siteden baktım süper anladım. Teşekkür Ederim :-) Yanıtla
Çok iyi, çocuklara internettede yardımcı oluyorsunuz. Tebrik ederim bir edebiyat öğretmeni olarak. Yanıtla
İstediğim her şeyi buldum, size ne kadar teşekkür etsem azdır. İnşallah öğretmenim beğenir de bana + versin. Allah sizden razı olsun. Her şey için teşekkür ederim… Yanıtla
Çok beğendim, en azından kolay olması insanları ders çalışmaya teşvik ediyor emeklerinize sağlık :) Yanıtla
Çok güzel anlatım olmuş hocam, bana sıfat ve zarftan örnek verebilir misiniz? Mesala yanlış yaptı(zarf) yanlış insanı buldu(sıfat). Hocam bir de yorgun cümlesinde sıfat ve zarf olarak örnek verir misiniz? Yanıtla
Gerçekten iyi ve müthiş yapmışsınız, tam benim öğrencilere anlattığım şeyler ama farklı benim daha farklı. Yanıtla
Çok güzel olmuş ellerinize sağlık. Ayrıca Büşra, lisede beş şık oluyor, haberin olsun diye söylüyorum. Yanıtla
Bizim öğretmen bu konuyu işlemeeden sınavda çıkacağını söyledi ondan dolayı burayı açtım okudum ve anladım, çok güzel olmuş. Elllerinize sağlık artık konuyu anladım çok teşekkürler. İnşallah sınavdan yüksek bir not alırım inşallah siz de yüksek bir not alırsınız. Yanıtla
Sağolun. Gerçekten harika bir anlatım var. Herkese tavsiye ediyorum .Sınavımda başarılı olacağımdan eminim emeği geçen herkese teşekkür ederim. Yanıtla