Ek Fiil Konu Anlatımı

Sözcük özelliğini yitirip ek durumuna gelen “imek (i-)” eylemidir.

Ekeylemin “basit çekimli eylemleri bileşik çekimli yapmak” ve “ad soylu sözcükleri yüklem yapmak” gibi iki görevi vardır.

1. Ekeylem, basit çekimli eylemlere gelerek onları bileşik çekimli yapar.

Bir eylem iki tane kip eki almaz, ikinci kip, eylemlere ekeylem sayesinde gelir. Basit çekimli eylemlerden sonra gelen ekeylem, hikâye, rivayet, şart bileşik çekimli eylemler meydana getirir.

Bu soruyu daha önce de çözmüştüm, (çöz – müş – tü – m)

Görüldüğü gibi, bu cümledeki “çöz-” eylemi, “-miş’li geçmiş zaman kipi” ekini aldıktan sonra, ekeylem sayesinde bir de “-di’li geçmiş zaman kipi” eki almıştır. Yani basit çekimli eylem, ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.

Konuşmada ve yazmada ekeylem (i-) genellikle düşer.

(çöz – müş – tü – m < çöz – müş i – di – m) 

Terliyken soğuk su içersen hastalanırsın.
Onlar, İstanbul’a haftaya gelecekmiş.

Bu cümlelerde de “içersen (içer isen), gelecekmiş (gelecek imiş)” eylemleri, iki kip eki alarak ekeylem sayesinde bileşik çekimli hale gelmiştir.

2. Ekeylem ad soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.

Yüklemle ilgili olarak yaygın ve yanlış bir düşünce vardır. Yüklemin hep eylemden oluştuğu zannedilir. Bunun nedeni de, yüklemin mutlaka kip ve şahıs eki alarak yargı bildirmesidir. Hâlbuki kip ve şahıs ekini, ad soylu sözcükler de alabilir ve yargı bildirebilir. Bu da ekeylem (i-) sayesinde olur.

Mehmet, dün çok hastaydı.

Bu cümlenin yükleminin (hasta) eylem olmadığı görülüyor. Eylem olmayan bu yüklem, ekeylem sayesinde, eylemlere getirilen “-di’li geçmiş zaman kipi” ekini almıştır.

(hastaydı < hasta i – di)
hasta – i – di
ad   ek fiil  kip eki

Ekeylem, ad soylu sözcüklere dört farklı kipte gelir.

1. Ekeylemin Di’li Geçmiş Zaman Çekimi (idi)

Onun kardeşi bu hastanede doktordu. (doktor idi)

Bu cümlede, ad olan “doktor” sözcüğü ekeylem sayesinde “-di’li geçmiş zaman kipi” ekini alarak yüklem olmuştur. “Doktor” sözcüğünün “-di’li geçmiş zaman kipi” ile çekimi aşağıdaki gibidir.

            TEKİL                ÇOĞUL
1. kişi doktordum –     doktorduk
2. kişi doktordun –      doktordunuz
3. kişi doktordu –        doktordular

2. Ekeylemin Miş’li Geçmiş Zaman Çekimi (imiş)

Sabah sabah kapıyı çalan komşuymuş. (komşu imiş)

Bu cümlede, ad olan “komşu” sözcüğü ekeylem sayesinde “-miş’li geçmiş zaman kipi” ekini alarak yüklem olmuştur. “Komşu” sözcüğünün “-miş’li geçmiş zaman kipi” ile çekimi aşağıdaki gibidir.

             TEKİL                            ÇOĞUL
1. kişi komşuymuşum             komşuymuşuz
2. kişi komşuymuşsun            komşuymuşsunuz
3. kişi komşuymuş                  komşuymuşlar

3. Ekeylemin Şart Çekimi (ise)

Ekeylemin şartı, eklendiği sözcüğü genellikle yüklem yapmaz, cümleye şart anlamı katar.

Gelen simitçiyse birkaç simit alalım. (simitçi ise)

             TEKİL               ÇOĞUL
1. kişi simitçiysem      simitçiysek
2. kişi simitçiysen       simitçiyseniz
3. kişi simitçiyse         simitçiyseler

Bu cümlede, ad olan “simitçi” sözcüğü ekeylem sayesinde “şart kipi” ekini alarak yükleme şart anlamı katmıştır. “Simitçi” sözcüğünün “şart kipi” ile çekimi aşağıdaki gibidir.

4. Ekeylemin Geniş Zaman Çekimi (-)

Ekeylemin geniş zaman çekimi, kişi ekleriyle yapılır. Ekeylem (i-) kullanılmaz.

Ben bu okulda öğretmenim.

Bu cümlede, ad olan “öğretmen” sözcüğü, ekeylemin 1. tekil kişi ekini alarak yüklem olmuştur. “Öğretmen” sözcüğünün “geniş zaman” ile çekimi aşağıdaki gibidir.

              TEKİL                           ÇOĞUL
1. kişi öğretmen – im               öğretmen – iz
2. kişi öğretmen – sin              öğretmen – siniz
3. kişi öğretmen – dir              öğretmen – ler

Not: Ekeylemin geniş zamanının çekiminde, 3. tekil kişi eki “-dir” düşebilir.

Komşumuz çok iyi bir insandır.
Komşumuz çok iyi bir insan.

Bu cümlelerin birincisinde, ekeylemin geniş zamanının 3. tekil kişi eki kullanılmış, ötekinde kullanılmamıştır. İki biçimdeki kullanım da doğrudur.

Ekeylemin Olumsuzu

Ekeylemin olumsuzu “değil” ilgeciyle yapılır.

Aldığınız ev çok genişmiş.
Aldığınız ev çok geniş değilmiş.

Bu cümlelerin birincisinde, ad soylu “geniş” sözcüğü ekeylem alarak yüklem olmuştur, ikinci cümlede yükleme “değil” ilgeci getirilerek cümle olumsuz yapılmıştır. Aşağıda ekeylemin farklı zamanlarıyla çekimlenen yüklemlere sahip cümlelerin olumsuz halleri de bir arada verilmiştir.

Dün hava oldukça güzeldi.
Dün hava oldukça güzel değildi.
Ben bugün çok yorgunum.
Ben bugün çok yorgun değilim.
O köy buradan oldukça uzaktır.
O köy buradan oldukça uzak değildir.
Çok hastaysan hemen eve git.
Çok hasta değilsen hemen eve git.

Ekeylemle İlgili Karşılaştırmalı Örnekler

Ekeylemin, basit çekimli eylemleri bileşik çekimli eylem yapmak ve ad soylu sözcükleri yüklem yapmak görevlerini çeşitli örneklerle birlikte gördük. Ekeylem bu görevlerde kullanılırken, şekil benzerliğinden dolayı başka sözcüklerle karıştırabilir. Şimdi, böyle kullanımları aşağıdaki karşılaştır-malı örneklerde görelim.

Babam, iş günleri evden erken çıkardı.
(“çık-” eylemi geniş zamanın hikâyesiyle çekimlenmiş)
Arkadaşım, cebinden bir avuç şeker çıkardı.
(“çıkar-” eylemi -di’li geçmiş zamanla çekimlenmiş)
Daha öğrenciyken adını duyuran bir yazardı.
(“yazar” adı, ekeylem sayesinde yüklem yapılmış)
Ünlü sanatçı, öykülerini hep sabahları yazardı.
(“yaz-” eylemi geniş zamanın hikâyesiyle çekimlenmiş)
Ninem her akşam bize masal okurdu.
(“oku-” eylemi geniş zamanın hikâyesiyle çekimlenmiş)
Babam, son derece dikkatli bir okurdu.
(“okur” adı ekeylem sayesinde yüklem yapılmış)
Küçükken, ayakkabılarımı annem bağlarmış.
(“bağla-” eylemi geniş zamanın rivayetiyle çekimlenmiş)
Burayı güzelleştiren, yemyeşil bağlarmış.
(“bağlar” adı, çoğul ekeylem sayesinde yüklem yapılmış)

Ekeylem, adların dışındaki sözcüklere de gelerek onları yüklem yapar.

Bu kitabı öğretmenin masasına koyan bendim. (ben idim)
(Adıl, ekeylem alarak yüklem olmuştur.)
Bu karardan en çok etkilenen biziz. (biz – iz)
(Adıl, ekeylemin geniş zamanıyla çekimlenerek yüklem olmuştur.)
Şirketin kâr raporları tam beklediğimiz gibiydi. (gibi idi)
(ilgeç, ekeylem alarak yüklemin içinde yer almıştır.)
Onun odası bizim evin salonu kadardı. (kadar idi)
(ilgeç, ekeylem alarak yüklemin içinde yer almıştır.)

Ayrıca Bkz. Ek-Fiil Konu Testleri


329 Yorum Var: “Ek Fiil Konu Anlatımı

    1. Çok güzel bilgiler var herkese okumasını tavsiye ederim.

  1. Bana göre farklı bir bilgi vermemiş, bence bu yazı pek hoş bir yazı değil herkesin fikri farklıdır ben beğenmedim.

    1. Ben çok beğendim sen beğenmemiş olabilirsin ama ben çok ama çok beğendim.

  2. Öncelike her şeyi anlatıyor bu site, sorular için teşekkür ederim çok sağolun verdiniz bilgi için teşekkür ederim. İşime çok yaradı.

  3. Bu konuyu henüz işlemedik ama yarın gireceğim çok önemli bir sınavda çıkacak. Bilgiler çok işime yaradı teşekkürler.
    NOT: İlk kez böyle ciddi konuştum bu kadar ciddiyet yeter. :dd

  4. Emek verip böyle bir şey yapmanız ne kadar da güzel, üstelik bu yüzlerce kişinin işine yarıyor, sayenizde…

  5. Çok yardımcım olacak güzel site, harikulade fevkinde yani sayenizde yazılıdan yüksek alacağım.

  6. Bu site çok harika, ödevlerimi hep buradan yapıyorum. Bu site muhteşem ellerinize sağlık. Hepinize teşekkürler.

  7. Konu anlatımı o kadar iyi olmasa da soru çözümleri gayet iyi ve öğretici, yazanın ellerine sağlık.

  8. Teşekkürler. Eğer bu site olmasaydı asla güzel not alamazdım. Diğer siteleri inceledim. Aralarında en kaliteli bilgiler bu sitede var. Çok teşekkürler.

  9. Bu sitede güzel ama yeterli bilgi tam olarak açıklanmamış. Fakat bu site olmasaydı sınavı asla kazanamazdım.
    Not. Bizim internet bu site hariç hiçbirini açmadı. Bu sitede yeterli bigi yok. Lütfen daha detaylı bilgi koyun çünkü ihtiyacım var.

  10. Yarınki sınavımız için süper bilgiler teşekkürler, emeği geçen herkese çok teşekkürler.

  11. Vallahi çok güzel, yarın Türkçe sınavı var, her zamanki gibi yüksek bekliyorum işime çok yaradılar.

  12. Çok güzel, bu site sayesinde sınav notumu 65’ten şaka yapmıyorum 100’e yükselttim.

  13. Neresi güzel hem altta şimdiki zamanın rivayetini soruyor üste bakıyorsun hiç bir şey yazmamış ama yine de teşekkürler.

  14. Yarınki sınavımız için süper bilgiler teşekkürler, emeği geçen herkese çok teşekkürler.

  15. Çok iyi, başka kitaplarda çok karışık anlatılıyor burada ise daha net anlaşılıyor. Teşekkür ederim harika olmuş.

  16. “Hiç olmazsa bir ayna ver bana.” dizesinde ek eylem almış isim varmış. “Olmazsa” kelimesini “olmaz-ise” diye ayırdım buldum fakat isim değil fiil olmuyor mu bu? Olmak fiil sonuçta. Yoksa “olma-z-ise” şeklinde mi ayrılmış? Yardımcı olun lütfen.

    1. Ek fiilin iki görevi vardır. Birincisi isim soylu sözcüklere gelerek onların zaman eki almalarını sağlar. İkincisi ise zaman eki almış olan fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapar. Belirttiğini örnek ikinci görevidir. ol-maz sözcüğü zaten geniş zamanın olumsuzluk ekini almış. -sa şart eki gelmesi için bir ek fiil gerekir.

  17. 8.soru yanlış değil mi? Sözcüğün kökü ak-ar isimden fiil -t eki de fiilden fiil eki -dı görülen geçmiş zaman eki yani bir tane zaman eki almış ek fiil yok ve de birleşik zamanlı değil.

  18. Çok güzel bir site, sizin sayenizde sınıfta en yüksek alan ben oldum teşekkürler, sizi takip etmeye devam edeceğim.

  19. Çok güzel bir site sorular çok güzel olmuş teşekkür ederim. Yarın Türkçe sınavım var inşallah sınavda işime yarar, tekrar hazırlayanın eline emeğine sağlık.

  20. Hiçbir şey anlamıyorum bu konuyu ek fiili anlamıyorum ortalaması 96,8 olan Türkçe dersimi ek fiil çökertti resmen, ayrıca bu sitede iğrenç anlatmış bu ne ya çok renksiz beyaz sayfa siyah yazı destekleyici materyal yok!

  21. Harika bir site gerçekten bayıldım. O saçma sapan yorumlara rağmen teşekkür ederim emeği geçen herkese. Olumsuz yorum yapanlar bence bir IQ seviyesine baktırsın.

  22. İngilizcede bile ekleri daha çabuk anlıyorum. Herhalde en fazla bu kadar zor anlatılabilirdi.

  23. Bu site çok güzel, bütün Türkçe sınavlarıma bu siteden çalışıyorum ve hep yüksek not alıyorum. Teşekkürler edebiyat öğretmeni.

  24. Bu konu anlatım harika, yazılıya bununla çalışıyorum her şey için teşekkürler harika =)

  25. Bence çok güzel ama biraz daha açıklayıcı şeyler kullansa çok daha iyi olurdu. Bu bilgileri proje ödevinizde kullanabilirsiniz çünkü ben öyle yapıyorum.

  26. Çok güzel çok iyi anladım bu siteye bravo 10 numara 5 yıldızlı bir site, öğretmenin söylediğini anlamadım bunu anladım bu siteye çok teşekkürler.

  27. Bu siteyi herkese tavsiye ediyorum. Kendi öğrencilerime konu anlatımı fotokopisini verdim ve onlara da yardımcı oldu.

  28. Derste anlatılırken okulda yoktum, konuyu kaçırmışım sınava hazırlanırken yardımcı oldu.

  29. Gerçekten beğendim fakat kendimi o kadar örneklere kaptırdım ki keşke biraz daha örnek olabilseymiş daha güzel olurmuş, geliştirilme arzusuyla…

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir