Edebiyatta İlkler

TÜRK EDEBİYATINDA İLKLER

  • İlk yazılı ürünler, Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin – Orhun Yazıtları
  • Orhun Yazıtlarını ilk okuyup çözümleyen – Danimarkalı bilgin Thomsen’dır.
  • İlk Mesnevi, İlk didaktik şiir örneğimiz ve aruzla yazılan ilk eserimiz – Yusuf Has Hacip’in yazdığı Kutadgu Bilig (11.yy)
  • İlk sözlük – Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügati’t Türk’üdür.
  • İlk biyografik eser – Ali Şir Nevai’nin – Mecalis’ün Nefais
  • Tasavvuf alanında ilk şair – Ahmet Yesevi’dir. ( ? 1166 )
  • İlk anı türü örneği – Babür Şah – Babürname’dir.
  • İlk gezi türüyle eser – Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’dir.
  • İlk fabl örneği – Şeyhi’nin Harname’sidir.
  • Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi ve şarkıyı icat eden: Nedim’dir.
  • İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık
  • İlk roman çevirisi – Fenelon’dan – Telemak (Yusuf Kamil Paşa)
  • İlk roman örneği – Şemsettin Sami – Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat.
  • İlk edebi roman – Namık Kemal – İntibah ( Sergüzeşt-i Ali Bey)
  • İlk tarihi roman – Namık Kemal – Cezmi (1880)
  • İlk köy romanı – Nabizade Nazım – Karabibik  (1890)
  • İlk realist roman – Recaizade Mahmut Ekrem – Araba Sevdası.
  • İlk psikolojik roman – Mehmet Rauf – Eylül’dür.
  • İlk modern roman örnekleri –Halit Ziya Uşaklıgil – Mai ve Siyah – Aşk-ı Memnu.
  • İlk tezli ( bir görüşü savunan ) romanımız – Nabizade Nazım – Zehra.
  • İlk öykü örneklerini – Ahmet Mithat Efendi – Letaif-i Rivayat (Bilinene göre ilk)
  • Batılı anlamda ilk öyküye örnek – Samipaşazade Sezai – Küçük Şeyler.
  • İlk tiyatro çevirileri – Ahmet Vefik Paşa – Moliere’den yapmıştır.
  • Sahneye konulan ilk tiyatro eseri – Namık Kemal – Vatan Yahut Silistre.
  • Şinasi’nin Edebiyata kazandırdığı ilkleri şunlardır:
  • İlk batılı anlamda tiyatro “Şair Evlenmesi” (1859)
  • Şinasi’nin ilk şiir çevirileri – Racine, Lamartine ve Fenelon’dandır.
  • Şinasi’nin ilk ilk fabl çevirileri – Fransız şair La Fontaine’dendir.
  • İlk makale örneği – Mukaddime ( Tercüman-ı Ahval’de yayımlandı.)
  • Noktalama işaretlerini ilk kullanan kişi Şinasi’dir.
  • İlk özel gazete – Tercüman-ı Ahval (1860) Şinasi ve Agâh Efendi
  • İlk epik tiyatro örneği – Haldun Taner – Keşanlı Ali Destanı’dır.
  • İlk uyaksız şiir – Abdülhak Hamit Tahran yazmıştır.
  • Divan şiirinin ilk şairi – Hoca Dehhani’dir.
  • İlk pastoral şiir örneklerini – Abdülhak Hamit Tahran – Sahra’da vermiştir.
  • İlk resmi gazete – Takvim-i Vakayi (1831)
  • İlk yarı resmi gazete – Ceride-i Havadis (1840)
  • İlk dergi örneği – Münif Paşa Mecmua-ı Fünun’dur.
  • İlk mizah dergisi – Teodor Kasap’ın çıkardığı “Diyojen”.
  • İlk antoloji – Harabat (Ziya Paşa)
  • İlk günlük ( batılı anlamda ) Direktör Ali Bey “Seyahat Jurnali”
  • Yer adları bakımından zengin sözlük – “Lehçe-i Osmanî” – Ahmet Vefik Paşa
  • Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz – Fuat Köprülü
  • Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden – Mehmet Emin Yurdakul

BATI EDEBİYATINDAKİ ÖNEMLİ YAZARLAR VE ESERLERİ

  • Eflatun: Devlet, Kanunlar, Ziyafet, Sokrates’in Savunması
  • Homeros: İlyada, Odisse
  • Sophokles: Kral Oidipus, Elektra, Trakhisli Kadınlar
  • Heredotos: Tarih
  • Çiçero: Nutuklar, Hitabet, Cumhuriyet, Dostluk
  • Vergilius: Bocilica, Georgeia
  • Seneca: Dialoglar, Troialılar, Agomennon
  • Dante: Divinia Commedia ( İlahi Komedya )
  • Ariosta: Çılgın Orlando
  • Tasso: Kurtarılmış Kudüs, Aminta
  • Cervantes: Don Quijote ( Don Kişot )
  • Montaigne: Denemeler
  • F. Bacon: Denemeler
  • Cornielle: Le Cid, Horace
  • Racine: Andromaque, Phedre
  • Moliere: Gülünç Kibarlar, Tartuffe, Zoraki Hekim, Cimri, Hastalık Hastası
  • La Fontaine: Fabller
  • Pascal: Düşünceler
  • Montesquieu: Kanunların Ruhu, İran Mektupları
  • Voltaire: Henriade, Zadig
  • J.J Rousseau: İtiraflar, Toplum Sözleşmesi, Emile
  • Lamartine: Şairine Düşünceler, Graziella
  • V. Hugo: Hemani, Sefiller, Notr Dame de Paris, Cromwell, Cezalar
  • Balzac: Eugenie Grandot, Goriot Baba, Vadideki Zambak
  • Stendhal: Kırmızı ve Siyah, Parma Manastırı
  • Flaubert: Madam Bovary, Salambo, Duygusal Eğitim, Üç Hikâye
  • A. Daudet: Değirmenimden Mektuplar, Pazartesi Hikâyeleri, Sapho
  • E. Zola: Meyhane, Germinal, Deneysel Roman, Nana
  • Maupassant: Güzel Dost, Tombalak, Ayışığı, Küçük Roque
  • Baudelaire: Kötülük Çiçekleri
  • Albert Camus: Veba, Yabancı, Düşüş
  • Shakespeare: Venedik Taciri, Hamlet, Romeo ve Juliet, Othello, Kral Lear
  • Milton: Kaybolmuş Cennet
  • Daniel Defoe: Robinson Crusoe
  • C. Dickens: Antikacı Dükkânı, David Copperfield
  • Goethe: Faust
  • Schiller: Don Carlos, Wilhelm Tell
  • Puşkin: Maça Kızı, Çingeneler, Yüzbaşının Kızı
  • Gogol: Müfettiş, Kumarcılar, Ölü Canlar
  • Dostoyevski: Suç ve Ceza, Budala, Karamazov Kardeşler
  • Tolstoy: Savaş ve Barış, Anna Karanina, İvan İlyiç’in Ölümü, Hacı Murat
  • Gorki: Ana
  • İbsen: Hortlaklar, Halk Düşmanı
  • E. Allan Poe: Kuzgun, Annabel Lee, Canlar
  • Mark Twain: Missisipi’de Hayat, Tom Sawyer’in Maceraları
  • Jack London: Uçurum Halkı, Martin Eden, Vahşetin Çağrısı
  • E. Hemingway: Çanlar Kimin İçin Çalıyor, Silahlara Veda
  • J. Steinbeck: Gazap Üzümleri, Fareler ve İnsanlar, Sardalya Sokağı.

TÜRK EDEBİYATINDAN İLKLER

1.   Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleri: 8.yy’da yazılan Orhun Abideleri
2.   İlk anı: Moğol imparatoru Babürşah’ın Babürname’si
3.   İlk bibliyografya: Kâtip Çelebi’nin yazdığı Keşfü’z Zünun
4.   Türk edebiyatının ilk tasavvuf şairi:  Ahmet Yesevi
5.   Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı: Süleyman Paşa’nın yazdığı Sarf-ı Türki
6.   Edebiyatımızda gezi türünün ilk örneği: Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi
7.   Edebiyatımızda ilk Fabl Örnekleri: Şeyhi’nin Harname’si
8.   Batılı anlamda ilk Fabl Örnekleri: Şinasi tarafından verildi
9.   İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan yaptığı Telemak çevirisidir.
10.  İlk yerli roman: Şemsettin Sami’nin Taaşşuk u Talat ve Fitnat (1872)
11.  İlk edebi roman: Namık Kemal’in İntibah eseridir. (1876)
12.  İlk tarihi roman: Namık Kemal Cezmi adlı eseri ( 1880 )
13.  İlk köy roman: Nabizade Nazım’ın Karabibik eseridir. (1890)
14.  İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası.
15.  İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf’un yazdığı Eylül adlı eser (1901)
16.  İlk Modern roman örnekleri: Halit Ziya Uşaklıgil Mavi ve Siyah, Aşk-ı Memnu
17.  İlk tezli (bir görüşü savunan) roman: Nabizade Nazım’ın Zehra’sıdır. (1896)
18.  İlk öykü örnekleri: Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayet (1870-1895)
19.  Batılı anlamda ilk öykü: Samipaşazade Sezai’nin Küçük Şeyler’idir. (1892)
20.  İlk tiyatro çevirisi: Ahmet Vefik Paşa’nın Fransız Moliere’den yaptığı çevirilerdir.
21.  Sahnelenen ilk tiyatro: Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre.
22.  Batılı anlamda ilk tiyatro: Şinasi’nin Şair Evlenmesi (1859)
23.  İlk şiir çevirileri: Şinasi’nin Racine-Lamatine, Fenelon’dan yaptığı çevriler (1859)
24.  İlk makale: Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval’de yayımladığı Mukaddime
25.  İlk atasözleri kitabı: Şinasi Durub-ı Emsal-i Osmaniye
26.  İlk noktalama işaretleri: Şinasi (1859)
27.  İlk özel gazete: Şinasi ve Agâh Efendi, Tercüman-ı Ahval (1860)
28.  Edebiyat sözcüğünü bizde ilk kullanan: Şinasi’dir.
29.  İlk Epik Tiyatro: Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı (1964)
30.  İlk divan şairimiz: Hoca Dehhani (13 yy.)
31.  İlk resmi gazete: Takvim-i Vakayi (1831)
32.  İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis (1840)  W. Churchill
33.  İlk antoloji: Ziya Paşanın Harabat’ı
34.  İlk Pastoral şiir: A.Hamit Tahran-Sahra
35.  Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan: A.Hamit (Eşber ve Sardanapal)
36.  Heceyle Yazılan ilk manzum tiyatro eseri: A.Hamit-Nesteren
37.  İlk Bibliyografya: Keşfü’z-Zünün-Katip Çelebi
38.  İlk hamse yazarı: Ali Şir Nevai
39.  İlk tezkire: Ali Şir Nevai’nin  Mecalisü’n-Nefais
40.  İlk Mizah dergisi: Diyojen, Teodor Kasap
41.  İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
42.  Bilinen ilk Türk yazarı: Yollug Tigin ve Vezir Tonyukuk
43.  Türkçe yazılan ilk kitap: Kutadgu Bilig
44.  İlk siyasetname: Kutadgu Bilig
45.  İlk Mensur şiir örneklerini veren: Halit Ziya Uşaklıgil
46.  Şiirde ilk defa “Türk” kelimesini kullanan: M.Emin Yurdakul
47.  Dünya Edebiyatında ilk modern roman: Carvantes-Don Kişot
48.  İlk edebi bildiriyi yayınlayan topluluk: Fecr-i Ati
49.  İlk seyahatname: Mir’atü’l Memalik – Ali Seydi Reis
50.  İlk edebiyat tarihçimiz: Abdulhalim Memduh Efendi
51.  Batılı anlayıştaki edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü
52.  Dünya Edebiyatındaki ilk hikâyeci ve eseri: Boccaio Decameron
53.  İlk natüralist eserimizin yazarı:  N.Nazım Zehra
54.  Türkçenin ilk dilbilgisi kitabı: Süleyman Paşa – Sarf-i Türk
55.  Divan edb. “Mahallileşme” akımının temsilcisi: Nedim
56.  Şarkıyı icad eden: Nedim
57.  İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamus’ül A’lam
58.  İlk Türkçe sözlük: Şemseddin Sami Kamus-ı Türki
59.  İlk Özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey – Lehçetü’l Hakayık
60.  Trajedi türünde ilk eser veren: Ali Haydar Bey
61.  Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Abideleri
62.  Edebiyatımızda objektif-eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklaya: R.Mahmut Ekrem
63.  Milli dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
64.  Türkçenin zengin, güçlü bir dil olduğunu savunan ilk eser: Divan-ı Lugat-it Türk
65.  Konuşma dilinde yazılmış ilk hikâyenin yazarı: Ömer Seyfettin
66.  Kadın sorununun ilk kez işlendiği roman: A.Mithat – Henüz On Yedi Yaşında
67.  Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler
68.  Kurtuluş Savaşımızı doğrudan işleyen ilk roman: Ateşten Gömlek
69.  Hikâyede gerçek anlamda Anadolu’yu işleyen: Refik Halit–Memleket Hikâyeleri
70.  Edebiyatımızın ilk kafiyesiz şiiri yazan: A. Hamit Tarhan–Validem
71.  İlk köy şiiri: Muallim Naci – Köylü Kızların Şarkısı
72.  İlk Alfabemiz: Göktürk alfabesi
73.  Tekke şiirimizin babası: Ahmet Yesevi
74.  İlk Türk destanı: Alp Er Tunga
75.  Bizde Batılı anlamda ilk eleştiriyi yazan: Namık Kemal
76.  İlk kadın romancımız: Fatma Aliye Hanım
77.  Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
78.  Dünyanın bilinen ilk destanı: Sümerlerin Gılgamış Destanı
79.  Okullar için hazırlanan ilk edebiyat kitabı: R.Mahmut Ekrem – Talim-i Edebiyat
80.  Dünyada Komedi türünün ilk büyük ustası: Aristofanes
81.  Dünyada Trajedi türünün ilk büyük ustası: Aiskylos (Aşil)
82.  İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: A. Vefik Paşa
83.  Deneme türünün kurucusu: Montaigne
84.  En başarılı psikolojik roman yazarımız: Peyami Sefa
85.  İlk psikolojik roman ve yazarı: Mehmet Rauf –Eylül
86.  İlk çocuk şiirlerini yazan: Tevfik Fikret – Şermin


56 Yorum Var: “Edebiyatta İlkler

    1. Eserler elden geldiğince okunarak ya da en azından özetleri de taranarak.

  1. Kendi edebiyatları varken niye batıya özenmişler, sonra kalkıp bunların hepsini bize ezberletiyorlar.

    1. Batı kimmiş? Medeniyeti bizden öğrendiler. Gericilikle alakası yok.

  2. Küçük kağıtlar alın, önüne mesela ilk edebi roman yazın arkasına da cevabını yazın. Boş zamanlarınızda çalışın bunlara ben öyle yapmayı düşünüyorum yoksa başka türlü ezberlenmez bu kadar şey.

    1. Katılıyorum, ezberleyince unutuluyor ama öğrenince akılda kalıyor.

  3. Neden her şeye bir bahaneniz var? Yok çok uzun yok şu yok bu o zaman oturun kendiniz hazırlayın insanlar biz zorlanmayalım diye tek tek hazırlamış şükretmeyi bilin biraz yazık.

  4. Yani ya bu kadar abartmayın, her şeyi insan beynine bağlı her şey ben hepsini kısa sürede ezberledim.

    1. Doğru söylüyor… benim beynimde ezbere alışkın mesela…

  5. Bilgi yanlışı var. Şarkıyı icat eden Nedim değildir. Naili Kadim’dir. Nedim, şarkı türünün en meşhur ismidir.

    1. Hitabet sanatı “nida”dır. Halide Edip Adıvar’ın da önemli bir hatip olduğunu söylemek mümkündür.

  6. İlk tezli romanın Mizancı Murat Bey “TURFANDA MI YOKSA TURFA MI” olması gerekmiyor mu?

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir