11.Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Servet-i Fünun Edebiyatında Öğretici Metinler) HAZIRLIK 1. Öğretici metinlerde dilin hangi işlevi kullanılır? Neden? 1. Öğretici metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılır. 2. Eleştirilmekten hoşlanır mısınız? Eleştiri yapılırken nelere dikkat edilmelidir? 2. Eleştiri bir eserin veya bir kişinin olumlu olumsuz yönlerini ele alır. Eleştiride yol göstericilik önemlidir. Eleştiri, yapılan çalışmaların geliştirilmesi için yapılmalıdır. Eleştirilerimizi şu hususları göz önünde bulundurarak hazırlamalıyız: Eleştiri yaparken çalışmalar hakkında sadece “iyi”, “fena değil”, “beğenmedim” ya da “kötü” gibi kısa ifadeler kullanmak yerine daha açıklayıcı; çalışmanın üzerimizdeki etkilerini veya çalışmanın nasıl daha iyi olabileceğini gösteren cümleler kurmalıyız. Eleştirilerde kırıcı ifadelerden kaçınılmalı, yol gösterici, aydınlatıcı, yönlendirici olunmalı Eleştiriyi bir ağız dalaşı gibi algılamak yanlıştır. Eleştiride önyargılardan uzak durulmalıdır. Bilgi sahibi olmadığımız bir konuyla ilgili eleştiri yapmak doğru değildir. Eleştiriler yıkıcı değil, yapıcı olmalıdır. 3. İnsanlar, niçin gezip gördükleri yeri anlatma ihtiyacı hisseder? Divan edebiyatında bu tür eserlere ne ad verilir? 3. İnsanların ilginç ve güzel buldukları yerleri gezip görme isteği vardır. Her insan dünyada istediği her yeri gezip görme imkânını bulamaz. İlginç ve güzel buldukları yerleri gezen kişiler, buraları diğer insanlara anlatmak, tanıtmak, okuyucuların bu yerler hakkındaki meraklarını gidermek için gezi yazıları kaleme alırlar. Bir yazarın yapmış olduğu bir geziyi kaleme aldığı metinlere Gezi yazısı denir, gezi yazısının Divan edebiyatındaki karşılığı ise “seyahatname”dir. 4. Hatırladıkça mutlu olduğunuz bir anınızı arkadaşlarınızla paylaşınız. İNCELEME 1. Metin (Edebî Tenkit) MAKALE-İ EDEBİYYE Kafiye 1. Eserin yazılış amacı nedir, yazar hangi düşünceye karşı kendi düşüncelerini ortaya koymaktadır? 1. Eserin yazılış amacı, şiirde kafiyenin rolünü ortaya koymaktır. Kafiye ve şekil kaygısının şiirdeki anlam akışını kısıtladığı dile getirilmiş. Yazar, kafiye göz için olmalı diyenlerin düşüncelerine karşı “kafiye kulak için olmalı” anlayışını savunuyor. 2. Menemenlizade Mehmet Tahir’e göre kafiye kulak için mi, göz için midir? Yazar, kendi düşüncesini hangi paragrafta açıklamaktadır? 2. Yazara göre kafiye kulak için olmalıdır. 3. Yazarın, tezini öne sürdüğü bölümden sonra verilen paragraflarda neler anlatıldığını birer cümle ile söyleyiniz. Tezin ortaya konulduğu paragraf ile diğer paragraflar arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız. 3. Metinde geçen “Bendenizce kafiyenin sem’i için olduğu bahse bile şayan görülmeyecek (değmeyecek) kadar zâhirdir (açıktır). Bir müzikanın intizâmını (şarkının düzenini) müzikacıların tertibinde veya esvaplarının yeknesak (giysilerinin tek tip) olmasında mı arayacağız? Yoksa duyacağımız esvât-ı latîfenin (hoş seslerin) âheng-i imtizâcında (uyumunda) mı?” paragrafı yazarın tezinin ortaya konduğu paragraftır. Bundan sonraki paragraflarda ise kafiyenin kulağa hoş gelmesinin yeterli olacağı anlayışını destekleyen örnek ve açıklamalar yer alıyor. 1. ETKİNLİK a. Menemenlizade Mehmet Tahir’in dışında Servet-i Fünûn yazarlarından kimler, eserlerinde kafiye konusu üzerinde durmuştur? a. Servet-i Fünun döneminde, Menemenlizade Mehmet Tahir Efendi dışında Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin gibi sanatçılar da kafiye konusunda düşüncelerini açıklamışlardır. b. Servet-i Fünûn yazarlarının kafiye konusundaki görüşleri ortak mıdır? Niçin? b. Servet-i Fünuncular, kafiye konusunda aynı görüşe sahiptirler, kafiye kulak için olmalıdır görüşünü benimsemişlerdir. Servet-i Fünun sanatçıları, sanat ve edebiyat görüşleri bakımlarından uyum içinde olmuşlardır. 4. Ana fikrin sosyal hayatla ilişkisinin olup olmadığını belirtiniz. 4. Ana fikrin sosyal hayatla bir ilişkisi yoktur. Daha çok edebiyat ve şiirle ilgilidir. 5. Kafiye konusu, dönemin sosyal problemi midir? Düşüncelerinizi açıklayınız. 5. Kafiye konusu dönemin sosyal problemi değildir. Edebi bir sorundur. 6. Yazar, hangi düşünceden hareketle kafiye konusundaki görüşlerini paylaşmak istemiştir? 6. Yazar, göz için kafiye düşüncesini savunan kişilerin Servetifünun şiirini dağınıklık ve düzensizlikle suçlamalarından dolayı kendi görüşünü açıklama ihtiyacını duymuştur. 7. Yazılış amacı ve yazarın kafiye konusundaki görüşlerini dikkate alarak metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirleyiniz. 7. Yazar, kafiye kulak için olmalı düşüncesini savunarak Servet-i Fünun zihniyetini ortaya koymuştur. 8. Metin, düzyazı türlerinden hangisine örnektir? Neden? 8. Metnin türü eleştiridir. Bu metinde savunulan ve karşı çıkılan tezler vardır. 9. Metnin dil ve anlatımını açıklık, kesinlik, yalınlık, duruluk ve sadelik yönünden inceleyiniz. Tespitlerinizi aşağıdaki tablonun ilgili bölümüne yazınız. İnceleme Ölçütleri Tespitler Tespiti Destekleyen Örnek İfadeler İfadelerin açıklığı ve kesinliği İfadeler genellikle açık ve kesin Evet! Araplar neşâtı hayâta kafiye yapmazlar fakat nazarda (görünüşte) kafiyeden mütelezziz olsun (tat alalım) diye değil. Araplar neşâtın (t)siyle hayâtın (t)sini başka başka telâffuz ederler de onun için. Dilin sadeliği Ağır bir dil, Arapça ve Farsça kelimeler oldukça fazla Bendenizce kafiyenin sem’i için olduğu bahse bile şayan görülmeyecek (değmeyecek) kadar zâhirdir (açıktır). Bir müzikanın intizâmını (şarkının düzenini) müzikacıların tertibinde veya esvaplarının yeknesak (giysilerinin tek tip) olmasında mı arayacağız? Anlatımın yalınlığı ve duruluğu Anlatım yalın ve duru değildir. Uzun cümleler vardır. Hem lafız hem ma’nâ yahut, yalnız lafız veya yalnız ma’nâ hasebile (yönünden) muhtelif oldukları hâlde mısraların yahut beyitlerin evâhirinde (sonunda) veya bunların evâhiri menzilesinde bulunan (sonu kabul edilen) yerlerde telâffuzda istiklali olmamak (söyleyişte aynı olmak) ve muayyen olan hurûf ve harekâttan (belirli harfler ve seslerden) ibâret olmak üzere tekerrür eden (yinelenen) şeyin mecmûudur (hepsidir). 10. Yazarın kafiye konusunda ileri sürdüğü görüşlerden birbiriyle çelişenler var mıdır? Metnin tamamını ileri sürülen düşüncelerin tutarlılığı yönünden değerlendiriniz. 10. Yazar, eserin ilk paragraflarından itibaren şiirde şekilciliği eleştirmekte, anlam güzelliğinin önemine değinmektedir. Şu paragrafta ise şiirde kafiyeli söyleyişin önemli olduğunu söyleyerek çelişkiye neden olmuştur: “Mevzûn (vezinli) sözlerin mukaffâ (kafiyeli) dahî olmasını gönül arzû ediyor. Bir makamda dâir olan makamât-ı musikiyyenin (musiki makamlarının) bir ses ile karar bulmasındaki matbûiyyete (güzelliğe) sebep ne ise zahiren (görüldüğü üzere) bundaki de odur.” 11. Metinde sözcüklerin somut anlamlarından mı, yoruma açık soyut anlamlarından mı daha çok faydalanılmıştır? Cevabınızı metinden örnekler vererek açıklayınız. 11. Metinde sözcüklerin soyut anlamlarından daha çok yararlanılmıştır. Örnek: …müzikacıların tertibinde veya esvaplarının yeknesak (giysilerinin tek tip) olmasında …âhena-i imtizâcında (uyumunda) Neşât, hayât, muhâkemâtımı (düşüncemi)… 12. İncelediğiniz metin, Servet-i Fünûn dergisinde yayımlanmıştır. Aynı görüşteki yazarları bir araya getiren dergilerin belirli bir okuyucu kitlesi vardır. İnsanlar niçin bir dergiye abone olur? 12. İlgilendikleri alandaki (bilim, sanat, fen, teknoloji, bilgisayar vb.) çalışmaları, gelişmeleri takip etmek için dergilere abone olurlar. 2.ETKİNLİK a. Sınıfa getirdiğiniz edebiyat veya dil dergisindeki hangi yazılar, öğretici metin özelliğini taşır? b. Dergideki öğretici metinlerin diğer metinlere oranını söyleyiniz. c. Sizce dergilerin yayımlanış amacı nedir? ç. Öğretici metin türlerinin (makale, gezi yazısı, söyleşi, röportaj, eleştiri vb.) gelişmesinde dergilerin rolü nedir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. ç. Öğretici metin türleri genellikle gazete ve dergilerde yayımlanır. Bu şekilde okura ulaşır. Dergilerde öğretici metinlerin, makale, eleştiri, gezi, röportaj gibi türlerin en seçkin örnekleri yer alır. 13. Eserden hareketle Menemenlizade Mehmet Tahir’in fikrî ve edebî yönüyle ilgili çıkarımlarda bulunarak eser yazar ilişkisini belirleyiniz. 13. Sanatçı kulak için kafiyeyi benimsemiştir. Yazar, eski anlayışların artık geçerli olmadığını dile getiriyor. Şiirde şekilciliğe karşı olduğunu belirtmiş, anlam güzelliğinin önemine değinmiş. Şiirde ahengin önemli olduğunu vurgulamış. Servet-i Fünun edebiyatının görüşlerine bağlı bir kişidir. 2. Metin (Gezi Yazısı) ONUNCU MEKTUP Kahire’den 1. Yazar, bu eseri hangi amaçla kaleme almış olabilir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 1. Yazar, Kahire ile ilgili izlenimlerini okuyucuyla paylaşmak için bu eseri kaleme almıştır. 2. Metnin paragraflarında Kahire’nin hangi özelliklerinden bahsediliyor? Birinci paragraf: Mehmet Ali Paşa Camii’nden Kahire’nin görünüşü İkinci paragraf: Gün doğumu ile birlikte Kahire sokaklarının, piramitlerin, bahçelerin görünüşü ve sokaklarda hayatın başlaması Üçüncü paragraf: Şehir ile çölün aynı tabloda birleşmesi, mezarlıklar, siyah giysili kadınlar Dördüncü paragraf: Tarihi kalıntılar, Hz. Musa’dan kalma harabeler, Nil Nehri’nin ışıldayan görüntüsü Beşinci paragraf: Bulak müzesinde görülenler Altıncı paragraf: Bulak müzesinde görülenler Yedinci paragraf: Bulak müzesinin verdiği manevi etki Sekizinci paragraf: Subra bahçesine giden yol Dokuzuncu paragraf: Yol kenarındaki manzara Onuncu-on birinci paragraf: Yol kenarındaki köşk bahçeleri, yürüyen, koşan insanlar On ikinci paragraf: Subra bahçesine giriş ve Mehmet Ali Paşa’nın yadigârı olan bu bahçenin hüzünlü hali On üç ve on dördüncü paragraf: Bahçeyi görmeye gelenler, insan kalabalığı On beşinci paragraf: Akşam vaktinin gelmesi 3. Metinde Kahire ile ilgili hangi bilgilere yer veriliyor? 3. Kahire’nin, eski uygarlıkların kurulduğu büyüleyici bir şehir olduğu anlatılıyor. Kahire’de, peygamberlerden ve firavunlardan birçok kalıntı ve mimari vardır. Nil Nehri, çöl, güneşin parlaklığı, şehrin doğal güzelliğini oluşturan unsurlardır. 4. Metnin türü nedir? 4. Metin bir gezi yazısıdır. 5. Metnin ana düşüncesini bulunuz ve defterinize yazınız. 5. Metnin ana düşüncesi: Kahire doğal güzellikleri ve kültürel özellikleriyle görülmeye değer bir şehirdir. 6. İkinci bölümde anlatılanlar, dönemin sosyal hayatı ile ilgili hangi bilgileri içermektedir? Metnin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirtiniz. 6. İkinci bölümde daha çok Osmanlı hidivlerinin bıraktığı eserler üzerinde durulmuştur. Osmanlıdan kalan köşkler, bahçeler yazarı hüzünlendirmiştir. Osmanlının eski ihtişamı artık yoktur. Osmanlının hatıraları eski ihtişamlı günleri hatırlatır. 7. Yazarın anlatımında realizmin mi, romantizmin mi etkisi göze çarpmaktadır? Cevabınızı metinden vereceğiniz örneklerle destekleyiniz. 7. Yazarın doğa betimlemelerinde öznel bir üslubunu görüyoruz. Bu nedenle betimlemelerde romantizmin etkisinde olduğu görülüyor. Örnek: “Güneş, hiçbir renk belirtisi ile gökyüzünde bir doğma belirtisi göstermeksizin, “Cebel-i Mukattam” arkasındaki ufkun kenarından parlayarak bütün havayı altın bir sonsuzluk ateşiyle parlatıyor. Şehir üzerinde, nazik bir uyku sersemliği gibi titreyen şeffaf bir buğu, ansızın eriyor. Semanın gül renkli doğuşu ile sonraki parlak rengi arasında ancak birkaç küçük dakika geçebiliyor.” 8. Metnin dil ve anlatımını açıklık, kesinlik ve sadelik yönlerinden değerlendiriniz. 8. Metin; açık, sade, duru, yalındır. 9. Yazar, anlatımda somut ifadeleri mi, soyut kavramları mı kullanmıştır? Nasıl? 9. Anlatımda soyut ifadelere daha çok yer verilmiştir: “Hayat uyanıklığının yaygarası, yaşam ezgisi, Cize’nin bir taze gülüşle dolu bahçeleri, ışık bolluğu, toprağın ve ışığın salonu, ışığın büyüsü, fikrimde kalan perişan şeyler” gibi daha birçok kelime grubunda yazar gerçekleri kendi algılayış biçimine göre soyutlaştırılmıştır. 10. Divan edebiyatındaki seyahatname geleneğiyle bu metnin ilişkisini belirleyiniz. 10. Her ikisi de gezi yazısıdır. 11. Cenap Şahabettin, 1897’de sağlık müfettişi olarak Cidde’ye giderken tuttuğu yolculuk notlarını Servet-i Fünûn dergisinde on yedi mektup hâlinde yayınlamıştır. Bu notlar, 1909 ve 1925 yılında kitap olarak basılmıştır. Okuduğunuz metin, bu mektupların onuncusudur. Eserin okuyucuyla buluşmasında Servet-i Fünûn dergisinin rolü nedir? 11. Bu gezi yazısını Servet-i Fünun dergisi okuyucuyla buluşturmuştur. Dergi, bu metinle Edebiyat-ı Cedide topluluğunun sanat anlayışını okuyucunun anlamasını sağlamayı amaçlamıştır. 3.ETKİNLİK a. Servet-i Fünûn sanatçılarının edebiyatımıza getirmek istedikleri yenilikleri anlatan yazılardan birkaçını arkadaşlarınızla paylaşınız. b. Yazılarda anlatılan ortak yenilikleri maddeler hâlinde defterinize yazınız. 12. Eserden hareketle Cenap Şahabettin’in fikrî ve edebî yönüyle ilgili çıkarımlarda bulunarak eser-yazar ilişkisini belirleyiniz. CENAP ŞAHABETTİN (1870 – 1935) “Sanat için sanat” anlayışına uygun eserler vermiştir. Parnasizmin ilk örneklerini vermiştir. Şiirlerinde müziğe önem vermiş ve sembolizmin öncüsü olmuştur. Arapça ve Farsça sözcüklerle, özgün imgelerle yüklü ağır bir dili vardır. Şiirlerinin konusunu daha çok “doğa”dan almıştır. Elhan-ı Şita adlı şiiriyle tanınır. Cenap Şahabettin, şiirlerini Evrak-ı Leyal adı altında toplamak istemişse de bu gerçekleşmemiştir. Günümüzde onun bu isteğine uygun olarak şiirleri Evrak-ı Leyal başlığı altında bir araya getirilmiştir. Eserleri: Şiir: Evrak-ı Leyal Düz yazıları: Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh (makaleler, düz yazılar) Gezi: Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Suriye Mektupları Özdeyiş: Tiryaki Sözler Tiyatro: Yalan, Körebe, Küçük Beyler 3. Metin (Hatıra) SERVET-İ FÜNÛN 1. Hüseyin Cahit Yalçın, bu eseri niçin yazmıştır? 1. Hüseyin Cahit Yalçın, Servet-i Fünun dergisine katılışını ve o dönemde dergi çıkarmanın zorluklarını anlatmak amacıyla bu eseri yazmıştır. 2. Servet-i Fünûn, hangi olayla edebiyat dergisi hâline gelmiştir? 2. Derginin yazı işleri müdürlüğüne Tevfik Fikret’in getirilmesiyle dergi bir edebiyat dergisi haline gelmiştir. 3. Metinde Servet-i Fünûn yazarı olarak adı geçen edebiyatçılar kimlerdir, onları bir araya getiren ortak özellikleri nelerdir? 3. Metinde Servet-i Fünûn yazarı olarak adı geçen edebiyatçılar: Cenap Şahabettin, Tevfik Fikret, Ahmet Şuayp, Mehmet Rauf, Halit Ziya Uşaklıgil, Hasan Cavit adındaki genç yazarladır. Bu yazarları bir araya getiren ortak özellik, sanat anlayışları ve düşünceleridir. 4. Metni oluşturan paragraflar, hangi isim veya olayın etrafında birleşmiştir? Açıklayınız. 4. Servet-i Fünun dergisinin işleyişi, Halit Ziya’nın romancılığı, Yeni Mecmua adlı derginin hazırlanış aşaması ve basılmadan yasaklanması metni oluşturan paragraflardır. 5. Metnin ilk cümlesinden son cümlesine değin eserde sözü edilen temel düşünceyi belirleyiniz. 5. Servet-i Fünun edebiyatının karşılaştığı zorluklar metnin ana düşüncesini oluşturur. 6. Yazar, yaşadığı dönemin sosyal ve siyasi hayatıyla ilgili hangi bilgileri veriyor? Ana düşüncenin şekillenmesinde dönemin gerçekliği ve zihniyeti ne kadar etkili olmuştur? Açıklayınız. Yazarlar üzerindeki baskıların arttığı, Toplumda padişah karşıtlığının yayıldığı, Yönetime karşı olanların görevlerinden alındığı, Tanzimat yazarlarının Servetifünuncuları acımasızca eleştirdiği, Toplumda ispiyonculuğun yaygınlaştığı, O dönemdeki bu durumlar, Servet-i Fünun sanatçılarının işini zorlaştırmaktadır. 7. Metinde sosyal problemlere çözüm aramak veya halkı herhangi bir konuda bilinçlendirmek kaygısı sezilebiliyor mu? Yazar, “Sanat, sanat içindir.”, “Sanat, toplum içindir.” Düşüncelerinden hangisine bağlı kalarak bu metni kaleme almıştır? Açıklayınız. 7. Metinde siyasi baskıların artması, edebiyatçıların istedikleri gibi yazamaması gibi sosyal problemler dile getirilmiş ancak bunlara çözüm önerileri getirilmemiştir. Buna da gerek yoktur. Çünkü bu yazı anı türündedir ve olayların yaşandığı dönem ile yazıldığı dönem farklıdır. Bu yazı Cumhuriyet döneminde yazılmıştır. Bu sebeple yazarın sanat anlayışı hakkında net bir sonuca varamayız. 8. Eserde adı geçen dergileri tahtaya yazınız. 8. Eserde adı geçen dergiler: Mâlumât, Servetifünun, Larousse, Yeni Mecmua, Hazine-i Fünun 9. Hüseyin Cahit Yalçın ve arkadaşları, niçin yeni bir dergi çıkarmayı istemektedir? 9. Yazar, Servet-i Fünun’da haftada bir kez yazmayı yetersiz görmüş, Avrupai tarzda bir dergi çıkarmayı amaçlamıştır. 10. Metnin dilini açıklık, kesinlik, sadelik yönünden değerlendiriniz. 10. Metnin dili, açık, kesin, sadedir. 11. Eserde geçen günlük konuşma diline ait kelimelerle kavram ve terimleri belirleyerek defterinize yazınız. Metnin türünü dikkate alarak eserde kullanılan dilin Servet-i Fünûn Dönemiyle ilişkisini söyleyiniz. 11. Konuşma diline ait kelimelere örnekler: okul, yazı işleri, taraf tutmak, saldırmak, palavracılık, hayran olmak, alçakgönüllülük… Eserde geçen kavram ve terimler: Edebiyat, şiir, dergi, hikâye, gazete, roman… Metin anı yazısı olduğu için Servet-i Fünun dönemine ait günlük konuşma diline ait kelimelerin yanında kavram ve terimlere de yer verilmiştir. 4. ETKİNLİK Metnin ilk iki paragrafını ifadelerin soyut veya somut oluşu yönünden inceleyiniz. Anlatımda hangi tür ifadelerin daha çok kullanıldığını arkadaşlarınızla tartışınız. Ulaştığınız sonucu nedeniyle birlikte defterinize yazınız. 12. Metinde anlatılanlardan yola çıkarak 1896’dan 1901’e kadar Servet-i Fünûn dergisinin edebiyat dünyasındaki rolü ve önemi hakkında kısa bir yazı yazınız. 12. Servet-i Fünûn dergisi edebiyatımızın batılılaşma sürecini tamamlayıp olgunlaşmasını sağlayan sanatçılar yetiştirmiştir. Halit Ziya romanda, Tevfik Fikret şiirde, Hüseyin Cahit eleştiride, Cenap Şahabettin ise şiir, anı ve gezide kendilerinden önceki sanatçıların ulaşamadıkları bir seviyeye yükselmişlerdir. 13. Metnin ana düşüncesi, aynı dönemde yazılan diğer eserlerde de ele alınmakta mıdır? Neden? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 13. Hayır, o dönemdeki baskıcı ve sansürcü anlayıştan dolayı aynı dönemde yazılan diğer eserlerde ele alınmamaktadır. 14. Hüseyin Cahit Yalçın’ın fikrî ve edebî yönüyle ilgili çıkarımlarınızı maddeler hâlinde defterinize yazınız. HÜSEYİN CAHİT YALÇIN (1874 – 1957) Roman ve hikâyeci olarak ün kazanmış; sonraları siyasi yazarlığa geçmiştir. Roman ve hikâyelerinde şairane ve süslü bir üslup kullanmıştır. Fıkra, anı, eleştiri, mensur şiir türlerinde de eserler yazmıştır. Eski-yeni tartışmalarında yeni edebiyatın başta gelen savunucularından olmuştur. “Edebiyat ve Hukuk” makalesinden dolayı Servet-i Fünun dergisi kapatılmıştır. Eserleri: Hikâye: Hayat-ı Muhayyel Roman: Hayal içinde Eleştiri: Kavgalarım Anı: Edebi Hatıralar (Edebiyat Anıları), Siyasal Anılar 15. Eserin türünü dikkate alarak eserle yazar arasında nasıl bir ilişki olduğunu söyleyiniz. 15. Eser, anı türünde yazıldığı için yazar kişisel duygularını katmıştır. Zaten anı türü de kişisel hayatı konu alan türlerdendir. YORUMLAMA-GÜNCELLEME Kitabınızın 34. sayfasındaki “Hürriyet” adlı öğretici metin örneği ile bu bölümde incelediğiniz Servet-i Fünûn Dönemine ait üç metni (Makale-i Edebiyye, Onuncu Mektup, Servet-i Fünûn) dil, kavramların soyut veya somut oluşu, yazılış amacı, ana düşünce ve anlamın verilişi bakımlarından karşılaştırınız. Metinlerin benzer ve farklı yönlerini verilen tabloya yazınız. Karşılaştırma Ölçütleri Hürriyet Makale-i Edebiyye Onuncu Mektup Servet-i Fünûn Dil Açık ve sade bir dil Ağır ve süslü bir dil Sanatsal bir dil Açık, sade, kesin bir dil Kavramların soyut veya somutluğu Soyut kavramlar fazla Soyut kavramlara ağırlık verilmiştir. Somut kavramlar soyutlaştırılarak verilmiştir. Somut kavramlara ağırlık verilmiştir. Yazılış amacı Öğretmek, bilgilendirmek Düşündürmek, benimsetmek Öğretmek, izlenim kazandırmak Öğretmek, bilgilendirmek Ana düşünce Hürriyet bir milletin en önemli ihtiyaçlarındandır. Kafiye kulak için olmalıdır. Kahire, zengin bir tarihi ve doğal yapıya sahiptir. Servetifünun sanatçıları zor bir süreç yaşamışlardır. Anlamın verilişi Açıklayıcı anlatım Açıklayıcı, örnekleyici anlatım Açıklayıcı ve betimleyici anlatım Açıklayıcı anlatım 1. İncelediğiniz üç metnin anlatımında sanat ve hüner endişesi ile açık, sade ifadeden uzaklaşılmasının nedeni nedir? 1. Servet-i Fünun sanatçıları anlatımın düz ve basit olmasına karşı çıkıp edebi bir üslup kullanmayı tercih ettikleri için açık, sade ifadeden uzaklaşmışlardır. 2. İncelediğiniz metinlerden hareketle “edebî tenkit, gezi yazısı, hatıra” türlerinin özelliklerini defterinize sıralayınız. 2. https://www.edebiyatogretmeni.org/elestiri-tenkit/ https://www.edebiyatogretmeni.org/gezi-yazisi-seyahatname/ https://www.edebiyatogretmeni.org/ani-hatira/ 6. ETKİNLİK a. Servet-i Fünûn edebiyatı ile ilgili ikişer soru hazırlayarak size sorması için bunları öğretmeninize veriniz. Öğretmeninizin sorduğu soruları cevaplayınız. a1. Servet-i Fünun dönemi öğretici metinlerinde hangi konular işlenmiştir? a2. Servet-i Fünun dönemi öğretici metinlerinde hangi türlerde yoğunlaşılmıştır? b. Sorulara verdiğiniz doğru cevaplardan hareketle Servet-i Fünûn edebiyatı öğretici metinlerinin genel özelliklerini maddeler hâlinde defterinize yazınız. b. Servet-i Fünun döneminde öğretici metinlerin genel özellikleri şunlardır: Bu dönemde Tanzimat dönemindeki öğretici metinler gibi sosyal, siyasi konular değil; bireysel ve edebi konular işlenmiştir. Servet-i Fünun dönemi öğretici metinleri gezi yazısı, eleştiri ve anı türünde yoğunlaşmıştır. Servet-i Fünun döneminde eleştiri türündeki yazılar çoğunlukla Servet-i Fünun’a dönük eleştirileri (anlaşılmazlık, Batı taklitçiliği vb.) yanıtlama ve topluluğun edebiyat anlayışını ortaya koyma amacı taşır. Ahmet Şuayp, Servet-i Fünun döneminde eleştiri türündeki yazılarıyla tanınır. DEĞERLENDİRME 1. Servet-i Fünûn Döneminde öğretici metinlerin hangi türlerinde eser verilmiştir? 1. Eleştiri, gezi, anı, mektup 2. Aşağıdaki cümlelerin başına yargı doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (D) Recaizade Mahmut Ekrem, Servet-i Fünûn şairlerinin örnek aldığı Tanzimat sanatçısıdır. (Y) Servet-i Fünûncular, Batıcılık akımıyla çelişkiye düşmüşlerdir. (Y) Servet-i Fünûncular, düz yazıyı toplumun aydınlatılması yolunda en önemli öğe olarak kabul etmişlerdir. 3. Aşağıdaki cümlelerde bulunan noktalı yerlere doğru sözcükleri yazınız. “Hac Yolunda” adlı eser gezi türündedir. Edebî eleştiri türü Servet-i Fünun Döneminde gelişmiştir. Servet-i Fünûn sanatçıları “Kafiye kulak içindir.” görüşünü savunur. Servet-i Fünûn Dönemi öğretici metinlerinde sanatlı ve ağır bir dil kullanılır. 4. O güne kadar yazınımızda anı, yazınsal değerde tür değildi. Modern anlamda romancılığımızın kurucusu sayılan yazarımız, ilk kez yazınsal değerde anılar yazmıştır. Hem yazınsal hem siyasal nitelikte olan bu anılarını dokuz ciltte toplamış ve kırk yılı kapsayan ilk beş cildine “Kırk Yıl” adını vermiştir. Bu parçada aşağıdaki yazarların hangisinden söz edilmektedir? A) Hüseyin Rahmi Gürpınar B) Recaizade Mahmut Ekrem C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu D) Reşat Nuri Güntekin E) Halit Ziya Uşaklıgil (ÖYS-1993) CEVAP: E 5. Tanzimat Dönemi şairlerinden Recaizade Mahmut Ekrem’in çevresinde toplanan gençler, artık kendi başlarına var olmanın yollarını ararlar ve bir dergide birleşirler. Bunların arasında, sonradan romancı olarak ün kazanmış iki yazarımız da vardır. Paragrafta sözü edilen dergi ile iki yazarımız aşağıdakilerin hangisinde bir arada verilmiştir? A) Servet-i Fünûn; Halit Ziya, Mehmet Rauf B) Malumat; Hüseyin Cahit, Ahmet Rasim C) Genç Kalemler; Halit Ziya, Ömer Seyfettin D) Servet-i Fünûn; Samipaşazade Sezai; Hüseyin Cahit E) Malumat; Mehmet Rauf, Hüseyin Rahmi (ÖYS-1988) CEVAP: A 6. Servet-i Fünûn Dönemi öğretici metinlerinde hangi temalar işlenir? 6. Sanat ve edebiyat ile ilgili konular, gezi yazılarında sanatçılar, kişisel zevk ve beğenilerini dile getirmişlerdir.