Ses Olayları a. Ünlü Türemesi Kimi sözcükler ek alırken sözcük ile ek arasında bir ünlü ortaya çıkar. Buna ünlü türemesi adı verilir. “Azıcık aşım, kaygısız başım.” cümlesinde “az” sözcüğü “-cık” ekini alırken arada “ı” ünlüsünün türediğini görüyoruz: güpegündüz, gencecik, biricik vb. sözcüklerinde de ünlü türemesi vardır. b. Ünlü Düşmesi Türkçede iki heceli olan ve ikinci hecesinde dar ünlü (ı, i. u, ü) bulunan kimi sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde sözcüğün ikinci hecesindeki dar ünlü düşer. Buna ünlü düşmesi ya da hece düşmesi denir. Akıl-ım > aklım Şekil-ini > şeklini Boyun-u > boynu Birleşik sözcüklerde iki sözcüğün birleşimi sırasında ünlü düşmesi görülebilir. Cuma ertesi > cumartesi Kayın ana > kaynana Kahve altı > kahvaltı “etmek, olmak, eylemek” yardıma eylemleriyle yapılan birleşik fiillerde de ünlü düşmesi görülebilir. Kayıp olmak > kaybolmak Kayıt etmek > kaydetmek Seyir etmek > seyretmek Bazı sözcüklerin türetilmesi sırasında ünlü düşmesi görülür. sıyır-ık > sıyrık ayır-ıl-an > ayrılan devir-ik > devrik buyur-uk > buyruk c. Ünlü Daralması Türkçede “y” ünsüzünün daraltıcı bir özelliği vardır. Buna göre “a, e” düz – geniş ünlüleriyle biten sözcüklere şimdiki zaman eki “-yor” getirildiğinde, sözcüğün sonundaki düz – geniş ünlüler daralarak “ı, i, u, ü” ye dönüşür. Buna ünlü daralması denir. “Annemin kaç gündür yüzü gülmüyor.” cümlesinde “gülme-” fiiline “-yor” şimdiki zaman eki getirilmiş ve fiilin sonundaki “e” ünlüsü daralarak “ü”ye dönüşmüştür. Dolayısıyla ünlü daralması olmuştur. Yaşa-yor > yaşıyor Bilme-yor > bilmiyor Ye-y-enler > yiyenler İste-yor > istiyor sözcüklerinde de ünlü daralması olmuştur. d. Ünsüz Benzeşmesi Sert ünsüzlerle biten sözcüklerden sonra “c, d, g” yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki yumuşak ünsüzler sertleşerek “ç, t, k” olur. Buna ünsüz benzeşmesi veya ünsüz uyumu denir. “Her işte bir hayır vardır.” cümlesinde “iş” sözcüğü “ş” sert ünsüzüyle bitmiştir. Sonra da sözcüğe “-de” hâl eki getirilmiştir. Sözcüğün sonundaki sert ünsüzden dolayı ekin başındaki “d” yumuşak ünsüzü sertleşerek “t” olmuştur. Dolayısıyla “işte” sözcüğünde ünsüz benzeşmesi vardır. Seç-gi > seçki Simit-ci > simitçi 1955-de > 1955-te sözcüklerinde ünsüz benzeşmesi vardır e. Ünsüz Yumuşaması Türkçede “p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten sözcüklerin sonuna ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde sözcüğün sonundaki sert ünsüzler yumuşayıp “b, c, d, g, ğ” olur. Buna ünsüz yumuşaması denir. p > b ç > c t > d k > ğ’ye dönüşür. “Bu, bardağı taşıran son damlaydı.” cümlesinde “bardak” sözcüğüne ünlüden oluşan “-i” hâl eki gelmiş ve sözcüğün sonundaki sert ünsüz olan “k”, yumuşayarak “ğ ‘ye dönüşmüştür. O hâlde “bardağı” sözcüğünde ünsüz yumuşaması olmuştur. “Kardeşim bu rengi çok sever.” cümlesinde “renk” sözcüğüne “i” ünlüsü gelmiş ve sözcüğün sonundaki “k” ünsüzü “g ‘ye dönüşmüş, yani ünsüz yumuşaması olmuştur. ilaç-ı > ilacı armut-un > armudun dolap-ım > dolabım icat-ı > icadı sözcüklerinde de ünsüz yumuşaması vardır. Sert ünsüzle biten sözcüklerle “etmek, olmak” yardımcı eylemlerinin oluşturduğu birleşik fiillerde ünsüz yumuşaması görülür. Kayıp etmek > kaybetmek Kayıt olmak > kaydolmak Tek heceli sözcüklerde genellikle ünsüz yumuşaması olmaz. Kaç-a > kaça Süt-ü > sütü sözcüklerinde ünsüz yumuşaması olmamıştır. Ancak, Çok-u > çoğu Renk-i > rengi sözcüklerinde ünsüz yumuşaması olmuştur. Özel isimlerde ünsüz yumuşaması konuşma sırasında olsa bile bu, yazıda gösterilmez. “Zonguldak’ın nesi meşhur?” cümlesinde özel isim olan “Zonguldak’ın” sözcüğü konuşma sırasında “Zonguldağın” biçiminde telaffuz edilir. Ancak bu yumuşama, görüldüğü gibi, yazıda gösterilmez. Türkçeye yabancı dillerden geçmiş “sanat, hukuk, hürriyet vb.” sözcüklerde ünsüz yumuşaması görülmez. f. Ünsüz Türemesi “Affına sığınıyorum.” cümlesinde “af” sözcüğü ünlüyle başlayan bir ek alırken ikinci bir ünsüz (f) türemiştir. İşte “af, zan, his, şık vb.” sözcüklerin sonuna ünlüyle başlayan bir ek gelirse sözcüğün sonunda bir ünsüz daha ortaya çıkar. Buna ünsüz türemesi denir. Zan-ımca > zannımca His-ine > hissine Af-ı > affı sözcüklerinde de ünsüz türemesi olmuştur. “etmek, olmak” yardımcı eylemleriyle yapılan bileşik fiillerde de ünsüz türemesi görülebilir. Ret-etmek > reddetmek Af-etmek > affetmek Hal-olmak > hallolmak g. Ünsüz Düşmesi “k” ünsüzüyle biten kimi sözcükler, ek aldığında sözcüğün sonundaki bu ünsüz bazen düşer. Buna ünsüz düşmesi denir. “Alçacık bir ağacın altında oturduk.” cümlesinde “alçacık” sözcüğünde ünsüz düşmesi olmuştur. “Alçak” sözcüğü “-cık” ekini alırken sözcüğün sonundaki “k” ünsüzü düşmüştür. Ufak-cık > ufacık Büyük-cek > büyücek sözcüklerinde de ünsüz düşmesi olmuştur. h. Kaynaştırma Ünsüzleri Türkçede iki ünlü yan yana bulunmayacağından ünlü ile biten bir sözcüğe yine ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde araya “y, ş, s, n” kaynaştırma ünsüzlerinden uygun olanı (koruyucu ünsüzler) girer. “O, konuşmayı pek sevmezdi.” cümlesinde “konuşma” sözcüğü ünlüyle bitmiştir. Bu sözcük “ı” ekini almıştır. İki ünlü yan yana bulunamayacağından, araya “y” kaynaştırma ünsüzü girmiştir. Annesi, yirmişer, elmaya sözcüklerinde de kaynaştırma ünsüzü vardır. i. n>m Değişmesi Türkçede kullanılan bazı kelimelerdeki b ünsüzünden önce gelen n ünsüzü m’ye dönüşür: saklanbaç, penbe, çenber, anbar, saklambaç, pembe, çember, ambar Yukarıdaki sözcüklerde n ünsüzü m’ye dönüşmüştür. j. Ulama Ünsüzle biten bir sözcüğün ünlü ile başlayan bir sözcüğe eklenmesidir. Teyzem_ananas_aldı. Konunun_önemli bölümlerinin_altını çizdim. Not: Sözcükler arasında noktalama işareti varsa ulama yapılamaz. Atatürk, ulusa seslendi. Burada Atatürk ve ulusa sözcükleri arasında noktalama işareti olduğu için ulama yapılamaz.
Çok teşekkür ederim Allah sizden razı olsun, dualarınız kabul olsun, bugün yazılım vardı inşallah iyi alırım.
Benim bildiğim kadarıyla ulama da bir ses olayıdır ama burada yazılmamış, yine de işime yaradı teşekkürler :) Yanıtla
Eyvallah hocam, Allah uzun ömürler versin sorumluluk sınavlarından geçeceğim sizin sayenizde c(: c(: Yanıtla
“tren” kelimesi Türkçenin hangi ses özelliklerine uymaz? Hocam cevaplarsanız çok memnun olurum. Şimdiden teşekkürler. Yanıtla
Vallaha hocam çok sağolun, Türkçe ödevim için gerekliydi. İlk bu sayfaya bakmıştım ama kısa sürede buldum. Yeniden teşekkürler :) Yanıtla
Kaynaştırma ünsüzlerinde her yan yana gelen iki ünlü için geçerli mi? Yoksa belli bir kelime grupları var mı? Yanıtla
Çok güzel siteymiş benim işime yaradı. Sınavlarda iyi bir siteymiş daha çok işime yaradı. Herkese bu siteyi tavsiye etmekteyim herkese başarılar dilerim. Yanıtla
Çok sağolun, performansımı bu siteden yaptım ama daha kaç aldığını bilmiyorum ama emin 100 alacağım, öğretmen çok beğendi. Yanıtla
Çok işime yaradı çok teşekkür ederim bu siteyi kurana. TÜRKÇE performans ödevinden 100 aldım. Yanıtla
Gerçekten çok güzel ve doğru bilgiler çok teşekkür ederim. Performans ödevimde gerek örnekleriyle olsun gerek anlatımlarıyla çok yardımcı oldu. Puanımın yüksek olmasında yardımcı olmasının yanı sıra ses olaylarını anladım ve örnekleriyle pekiştirdim, 6.sınıf öğrencisiyim tekrar teşekkür ederim. :) Yanıtla
Performans ödevime yardımcı oldu sağolun. Bu siteyi yapanın elleri dert görmesin bana da dua etsin ki iyi bir not alayım. Yanıtla
“karmakarışık, çalışıyordu, uyuyakalmak” ses olaylarına giriyor mu, giriyorsa hangisi, cevaplayabilir misiniz? Yanıtla
Süper olmuş, ellerinize sağlık. Dil ve Anlatımdan 100 alamazsam kendimi paralarım. Tekrar teşekkürler. Yanıtla
“Azıcık” kelimesi için : ” “az” sözcüğü “-ak” ekini alırken arada “ı” ünlüsünün türediğini görüyoruz ” denilmiş fakat bence ak değil “-cık” ek olması gerekiyordu yanlış anladıysam özür dilerim. Yanıtla
Ben 5’e gidiyorum, performans ödevi konusu ses bilgisi örnekleri. Bu site işime yaradı, bu siteyi yapanlara teşekkürler. Yanıtla
Çok sevaba girdiniz, hem kısa hem güzel Allah razı olsun ne olur dua edin ödevimden 100 alayım [: Yanıtla
Gerçekten süper, 7 ye gidiyorum performansımız vardı çok ama çok ama çok güzel olmuş. (thank you thanks) Yanıtla
İşime yaradı. Ödevimi buradan yaptım. Bu sayede inşallah yarın iyi bir not alacağım. Hoca özellikle ses olaylarından soracağını üstüne basa basa belirtmişti. En kısa ve en iyi sizin sitenizde buldum. Teşekkür ederim. Yanıtla
Siteye ilk girdiğimde sağ tarafa baktım dedim ne kadar çok konu varmış. Sonra aşağı bir indim yorumlarmış :) Yanıtla
Vallahi hocam 15 tatil ödevime çok yardımınız dokundu iyi ki bu siteyi açmışsınız teşekkürler, Allah uzun ömürler versin hocam amin. Yanıtla
Çok sağolun da bana Handan adlı romanın ilk 15 sayfasındaki ses olayları lazım, yaparsanız çok teşekkür edeceğim. Yanıtla
Çok teşekkür ederim, çok güzel olmuş hocam. Arıyordum en iyi sayfa en detaylı örneklisi burada emeğinize saygılar. Yanıtla
Gerçekten Allah sizden razı olsun hocam. Ellerinize sağlık. Performans ödevimi yaptım sayenizde :D Yanıtla
Çok güzel, süper, bayıldım. 7.sınıfa gidiyorum yarın sınav var. Çok işime yarıyacak. teşekkürler, çok ama çok sağ olun. Yazı uzun olsada okumaya değer. Herkes okumalı bence. Bu yazıyı öve öve bitiremem artık. Çok sağ olun gerçekten. :D Yanıtla
Çok teşekkürler. Dil ve anlatımdan sorumlu geçtim. 10. sınıfa geçtim hocamız da çok güzel örnekler veriyordu okulda ama olsun buradan da bilgi aldığım iyi oldu. Evet bazı konular eksik ama olsun. İnşallah geçerim. Okullara 1 hafta kaldı çalışıyoruz bakalım inşallah iyi geçer. Bu arada sağolun güzel olmuş teşekkür ederim :) Yanıtla
Çok teşekkürler. Dil ve anlatımdan sorumlu geçtim. 6. sınıfa geçtim hocamız da çok güzel örnekler veriyordu okulda ama olsun buradan da bilgi aldığım iyi oldu. Evet bazı konular eksik ama olsun. İnşallah geçerim. Okullar başladı çalışıyoruz bakalım inşallah iyi geçer. Bu arada sağolun güzel olmuş teşekkür ederim :) Yanıtla
Beğendim ama ünlü türemesinin örneği yok niye koymadınız anlamadım başka siteden baktım mecburen. Yanıtla
Çok teşekkür ederim, dışarıya gittiğim için defterim eksikti ve ben de sayfanızdan yararlandım sınavım iyi geçti tekrar teşekkürler. Yanıtla
Buyruk, küçüldü, kavşak, satarak ve kahrolmak ünlü-ünsüz düşmesi ve ünlü-ünsüz türemesi lütfen acilleri lazım. Yanıtla
Buyur-uk: ünlü düşmesi, küçük-l-dü: ünsüz düşmesi, kavuş-ak: ünlü düşmesi, kahır-olmak: ünlü düşmesi.
Verdiğiniz örnekler konuyu açıklamaya yönelik, zaten biz öğrenciler için en açıklayıcı yol örnek bu yüzden sizi tebrik ediyorum. Yanıtla
Bu site benim ve arkadaşlarım için çok güzel oldu. Emirhan Ş. Zafer Ö. Ömer Er. Ü. Ümit G. Ahmet E. A/9E AİHL Yanıtla
Çok teşekkür ederim. Çok işime yaradı. Özellikle “ulama” daha çok işime yaradı. Onun için ayrıca teşekkür ederim. Yanıtla
Hocam elleriniz dert görmesin çok işime yaradı. Yarın hocama göstereceğim inşallah ödevimi beğenir :D Yanıtla
Güzel ama ünsüz değişimlerinde hepsini almamışsınız. n-m değişimi, b-p değişimi, ğ-v değişimi, d-t değişimi hepsini almamışsınız. ;) Yanıtla
harika teşekkürler. Sınavdan 100 aldım, performans ödevim sergiye kondu. Sanko Koleji’nde sergilenecek. Trabzon Sanko Koleji Yanıtla
Bu şiirdeki ses olaylarına yardımcı olur musunuz? Geri Gelen Mektup Ruhun mu ateş, yoksa o gözler mi alevden? Bilmem bu yanardağ ne biçim korla tutuştu? Pervane olan kendini gizler mi hiç alevden? Sen istedin ondan bu gönül zorla tutuştu. Gün, senden ışık alsa da bir renge bürünse; Ay, secde edip çehrene, yerlerde sürünse; Herşey silinip kayboluyorken nazarımdan, Yalnız o yeşil gözlerinin nuru görünse… Ey sen ki kül ettin beni onmaz yakışınla, Ey sen ki gönüller tutuşur her bakışınla! Hançer gibi keskin ve çiçekler gibi ince Çehren bana uğrunda ölüm hazzı verince Gönlümdeki azgın devi rüzgarlara attım; Gözlerle günah işlemenin zevkini tattım. Gözler ki birer parçasıdır sende İlahın, Gözler ki senin en katı zulmün ve silahın, Vur şanlı silahınla gönül mülkü düzelsin; Sen öldürüyorken de vururken de güzelsin! Bir başka füsun fışkırıyor sanki yüzünden, Bir yüz ki yapılmış dişi kaplanla hüzünden… Hasret sana ey yirmi yılın taze baharı, Vaslınla da dinmez yine bağrıdaki ağrı. Dinmez! Gönülün, tapmanın, aşkın sesidir bu! Dinmez! Ebedi özleyişin bestesidir bu! Hasret çekerek uğruna ölmek de kolaydı, Görmek seni ukbadan eğer mümkün olaydı. Dünyayı boğup mahşere döndürse denizler, Tek bendeki volkanları söndürse denizler! Hala yaşıyor gizlenerek ruhuma ‘Kaabil’ İmkanı bulunsaydı bütün ömre mukabil Sırretmeye elden seni bir perde olurdum. Toprak gibi her çiğnediğin yerde olurdum. Mehtaplı yüzün Tanrı’yı kıskandırıyordur. En hisli şiirden de örülmez bu güzellik. Yaklaşması güç, senden uzaklaşması zordur; Kalbin işidir, gözle görülmez bu güzellik… Hüseyin Nihal Atsız Yanıtla
Bence hiç de uzun değil hatta kısaltarak yazmışlar. Örnekler harika zaten ellerinize sağlık çok yardımcı oldu :) Allah razı olsun :)(: Yanıtla
Gecenin üçünde vallahi çok iyi geldi sağolun, ellerinize sağlık. Yarın iki sınav var edebiyat ve dil anlatım :( Yanıtla
Elinize sağlık sizin sayenizde performans ödevimi yazdım. Ne kısa ne uzun vallahi Allah razı olsun sizi seviyorum. Yanıtla
Çoğunluğun fikirleri, azınlığın fikirlerinde daha önemlidir; ben bu çoğunluğun içindeyim. Sonuç itibariyle çok güzel olmuş… Yanıtla
1. Sararan ve yalnız sözcüklerinde bir ses olayı var mı? 2. “Bahçedeki çiçeklerin kokusu başımızı döndürdü.” cümlesinde kaynaştırma ünsüzü var mı? Yanıtla
sarı-ar-an ve yalın-ız sözcüklerinde ünlü düşmesi vardır. 2.cümlede ise koku-s-u sözcüğünde s kaynaştırma ünsüzüdür.
Çok sağolun kısa ve öz biçimde anlatılmış, yarına teslim etmem gereken ödevim vardı çok yardımcı oldu. Yanıtla
Sınava gireceğim okula gidince bakalım kaç puan alacağım? Çok teşekkürler bütün konuyu çok iyi anladım. Yanıtla
Normalde yumuşama olması gerekirken olmamıştır. Çünkü dilimize yabancı dillerden giren kelimelerde yumuşama olmaz. Sanat, hukuk gibi.
Şiir içinde ses olayı dedim şiirde gösterecektiniz yok ben beğenmedim, teker teker ayrıntılı istiyorum lütfen. Yanıtla
Gerçekten çok işime yaradı, konuyu anlayamıyordum ama siz kısa ve öz yazmışsınız çok sağolun. Yanıtla
Çok güzel hazırlamışsınız hocam emeğinize sağlık zor bir zamanda çok işime yaradı çok da iyi anladım :-) Yanıtla
Yavrularım ben de öğretmenim, uzun zamandır ben bu meslekteyim internet sitelerine fazla güvenmeyin düzenli not tutun çok güzel olur. Sınıfın en başarılısı sizler olursunuz. Lütfen bana güvenin. Yanıtla
Teşekkürler defterimi kaybetmiştim yarın da sınavım vardı. Burası olmasa ne yapacaktım bilmiyorum. Tekrar teşekkürler :) Yanıtla
Hocam bir de sözcük olaylarını koysanız süper olacak. Sözcük olayları yazıyorum ses olayları çıkıyor aynı şey mi? Yanıtla
Deyimlerde ses olayını arıyorum da proje ödevim benim ama nasıl yapacağım bilmiyorum arkadaşlar bilen var mı? Yanıtla
Gerçekten süper bir sayfa biraz geç keşfetmeme rağmen bayıldım. Benim dönem ödevim dil ve anlatımdan ve benden 10 sayfa olan diyet hikayesinin tüm kelimelerindeki ses olaylarını incelemem istendi. Nasıl bitecek bilmiyorum keşke kısa bir şey olsaydı da size sorsaydım hocam. :( Yanıtla
Şu hiç beğenmedim diyenler Allah bilir hiç birini okumamışlardır. Harika olmuş ellerinize sağlık. Sınavıma yardımcı oldu, helal olsun :) Yanıtla
Yorum yazmak için 2 km indim ama olsun, sizin sayenizde edebiyatı anladım sağ olun. Buradan Davut’a selamlar Semih’e kulaklığımı vermedim küstük ona selam yok Ali’ye de selamlar ya da hepsinden iğreniyorum. Yanıtla
“n” sesinin ardından gelen “b” sesi dudak sesidir, “n” ise diş sesidir. “b” sesi “n” sesini kendine benzeştirmek ister ve “n” sesi “m”ye dönüşür. ten-bel – tem-bel, an-bar – ambar gibi.
Merhaba, sondaki sert ünsüzlerin yumuşaması fiillerde de geçerli midir? Örneğin; “Bu parayı vermeği gerçekten istiyor musun?” ya da “Bu parayı vermeyi gerçekten istiyor musun” bunların hangisi doğrudur? Yanıtla
Kaynaştırma harfleri ünsüz türemesi olarak kabul edilebilir mi? ÖYSM bu konuda hangi görüşü kabul ediyor? Yanıtla
Çok güzel yazmışsın. Çok güzel anladım. Ses olayları beni korkutuyordu. Şu anda korkmuyorum, sayenizde. Teşekkür ederim. Çok memnun oldum. Yanıtla
Yetersiz bilgi ve haddinden fazla özet geçtiğiniz için sizi kutlar, başarılarınızın devamını dilerim. Yanıtla
Gerçekten sizin gibi işini dimdik yapan site görmedim. Diğer sitelere bakıyorum yok burası yok şurası konuyu anlatamıyorlar, helal olsun insanlara bilgi veriyorsunuz ve böyle giderse Türkiye güçlenecek ve bizim milletimiz okuyarak dünyalara ilk adımları anlatacak hepsi sizin sayenizde. Yanıtla
Gerçekten ama gerçekten teşekkürler, sayenizde dil ve anlatım performans ödevinden 100 aldım. Yanıtla
2016’nın 3. mesajını yazmaktan gurur duyuyorum. Tek kelimeyle çok güzel olmuş. (Bir ara sayma sayılarını da atarsanız sevinirim.) Yanıtla
Gerçekten çok güzel kısa ve öz ama keşke biraz daha örnek olsaydı ama yine de teşekkür ederim. Çok güzel bir sayfa, biraz geç buldum ama erken bırakmaya niyetim yok. Yanıtla
Güzel bir site fakat yorum yapma yerini yukarı koysanız iyi olacak, 2 saattir aşağıya iniyorum yorum yazmak için. Bir de örnekler fazla olabilir cümlede. Yanıtla
Çok teşekkür ederim çok yardımcı oldunuz. Allah sizi başımızdan eksik etmesin, Allah razı olsun. Yanıtla
“Buna ünsüz benzeşmesi veya ünsüz uyumu denir.” cümlesindeki “ünsüz uyumu” kelimesi yerine ünsüz sertleşmesi olacak yanlış yazılmış. Ama genel olarak çok işime yaradı sağ olun var olun. Yanıtla