Mecaz (Değişmece)

Bir sözcüğün ya da sözün gerçek anlamından uzaklaşarak yeni bir anlamda kullanılmasına mecaz denir. Mecaz, çoğunlukla anlatımı daha etkili hâle getirmek, ifadeye canlılık katmak için yapılır. Mecazlı söz monotonluktan kurtulur, aynı zamanda ayrı bir güzellik kazanır. Mecaz anlamlı sözcükler duygu ve hayale zenginlik katar. Mecaz anlam ile anlatılanlar daha iyi kavratılmış olur.

Mecaz Sanatına Örnekler:

“Açık pencerenin önünde saatlerce denizi seyrettim.” cümlesinde “açık” sözcüğü gerçek anlamı ile kullanılmıştır. Sözcük cümlede ‘açılmış, kapalı karşıtı” anlamında kullanılmıştır.

“Açık konuşma zamanının geldiğine inanıyorum.” cümlesinde ise “açık” sözcüğü gerçek anlamının dışında mecaz anlamı ile kullanılmıştır. Bu cümlede sözcük gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak yeni bir anlam kazanmıştır.

dizelerinde “kördüğüm” sözcüğü gerçekte “çözülmeyen, ilmiksiz düğüm” anlamındadır. Ancak sözcük bu cümlede mecaz anlamıyla kullanılmıştır. Sözcük dizelerde “çözülmesi hemen hemen imkânsız olan sorun” anlamı ile kullanılmıştır.

Mecaz, başlı başına bir edebî sanat değildir, daha çok bazı sanatların ortaya çıkmasına yardımcı olur. Örneğin teşbih, istiare, mecaz-ı mürsel, kinaye, tariz, teşhis, intak gibi sanatların bazıları sözcük, bazıları ise düşünce mecazları üzerine kurulmuştur.