Deneme Bir yazarın kendi isteğine göre seçtiği herhangi bir konuda kesin yargılara varmadan, kişisel düşüncelerini kendi kendisiyle konuşuyormuş havası taşıyan bir üslupla kaleme aldığı yazılara “deneme” denir. Deneme, yazarın gözlemlediği ya da yaşadığı olay, olgu, durum ve izlediği varlıklarla ya da herhangi bir kavramla ilgili izlenimlerinin belli bir plana bağlı kalmayarak, tamamen kendi kişisel görüşüyle serbestçe yazıya döktüğü kısa metinlerdir. Deneme yazarı öne sürdüğü düşünceyi doğrulama, ispatlama, kanıtlama kaygısı taşımaz. Denemenin inandırıcılığı, ele alınan konunun içtenlikle anlatılmasından kaynaklanır. Denemenin özellikleri şunlardır: Denemelerde yazar herhangi bir konudaki görüşlerini kesin kurallara varmadan, kanıtlamaya kalkmadan, okuyucuyu inanmaya zorlamadan anlatır. Deneme, kişinin kendi dışındaki varlıklarla herhangi bir konuda gerçek ya da hayalî olarak girdiği diyalogun ürünüdür. Denemeler tek bir konuyu rahat ve akıcı bir biçimde ele alan, çoğu kez yazarının kişisel bakış açısı ve deneyimini aktaran orta uzunluktaki edebî metinlerdir. Konuların kişisel bir anlayışla işlenmesi; çeşitli sanatçıların aynı konudaki değişik fikir, zevk ve inanışlarını yansıtması bakımından bu tür önemlidir. Denemeye özgü belirli bir konu yoktur. Konu özgürce seçilir. Her şey denemenin konusu olabilir. Yeter ki yazarın o konuda bir birikimi olsun. Ancak denemeler daha çok her devrin, her ulusun insanını ilgilendiren konularda yazılır. Denemelerde diğer fikir yazılarından farklı olarak aşk, dostluk, iyilik, güzellik, ahlak, sevinç, kültür, yiğitlik gibi daha çok soyut ama kalıcı ve evrensel konular işlenir. Denemeci için konu amaç değil, araçtır; kendi fikirlerini söyleyebilmesi için birer sebep durumundadır. Denemeci, irdelemelerinde tamamen kendini, kendi bilgi ve kültür birikimini, beğeni düzeyini esas alır. Deneme yazarı eserini kaleme alırken okuyucuyu hesaba katmaz. Okuyucunun vereceği tepki konusunda herhangi bir kaygı taşımadan konusunu dilediği şekilde seçer, istediği tarzda işler. Denemeler konuların genellikle derinlemesine işlendiği yazı türleridir. Denemenin en belirgin özelliği, yazarın konuyu kendi kendine konuşuyormuş gibi kaleme almasıdır. Denemenin bu özelliği Nurullah Ataç’ın şu sözleriyle özetlenebilir: “Deneme ben’in ülkesidir. Ben demekten çekinen, her görgüsüne, her görevine ister istemez benliğinden bir parça kattığını kabul etmeyen kişi denemeciliğe özenmesin.” Bu türün ilk ustalarından Montaigne, denemenin ilkelerini şöyle anlatmaktadır: “Herkes önüne bakar, ben içime bakarım; benim işim yalnız kendimledir. Hep kendimi gözden geçiririm, kendimi yoklarım, kendimi tadarım… Bir şey öğretmem, sadece anlatırım.” Bu bağlamda denemenin her cümlesinde yazarın kendisi vardır. Okuyucu ile yazar arasında bir duygu, düşünce ve ruh alışverişi oluşur. Esere hâkim olan unsur, insanın ta kendisidir. Dünya Edebiyatında Deneme Deneme türünün ilk örnekleri, daha “deneme” teriminin bile ortaya çıkmadığı eski Yunan ve Latin edebiyatlarında görülmektedir. Bunlar Epiktetos’un “Sohbetler”, Eflatun un “Diyaloglar”, Cicero’nun ‘Kimi Eserleredir. Seneca’nın bazı eserlerinde de denemelere rastlanmaktadır. Bugünkü anlamdaki denemenin kurucusu 16. yüzyıl Fransız yazarı Michel de Montaigne’dir (1533-1592). Denemenin ilk örneklerini veren Montaigne yazdığı metinlerin kişisel düşünce ve deneyimlerinin iletilmesine yönelik edebî parçalar olduğunu vurgulamak için “deneme (essai)’ adını seçmiştir. Daha sonra yine çok tanınan İngiliz yazar Francis Bacon (1561-1626) ve Charles Lamb da bu türde eserler kaleme almış ve bu türü geliştirmiştir. Fransız edebiyatında Andre Gide (1869-1951) ve Alain İspanyol edebiyatında ise Miguel Dunamuno, Alman edebiyatında R. Maria Rilke gibi sanatçılar da bu türdeki eserleriyle tanınmıştır. Türk Edebiyatında Deneme Deneme türü, Türk edebiyatına Tanzimat’tan sonra Batı’nın etkisiyle girmiştir. Deneme önceleri “Musahabe”, “Tecrübe-i Kalemiyye (kalem tecrübesi)” gibi isimler ile anılmıştır. İlk özel gazete Tercümân-ı Ahvâl (1860)’in yayın hayatına başlamasından itibaren gazetelerde çıkan değişik yazılar, zamanla ayrı bir tür olan deneme için dil, anlatım ve yaklaşım bakımından zemin oluşturmuştur. Deneme Örneği Ölçü İnsan elinde ne illet var ki, dokunduğunu değiştiriyor; kendiliğinden iyi ve güzel olan şeyleri bozuyor. İyi olmak arzusu bazen öyle azgın bir tutku oluyor ki, iyi olalım derken kötü oluyoruz. Bazıları der ki, iyinin aşırısı olmaz çünkü aşırı oldu mu zaten iyi değil demektir. Kelimelerle oynamak diyeceği gelir insanın buna. Felsefenin böyle ince oyunları vardır. İnsan iyiyi severken de, doğru bir işi yaparken de pekâlâ aşırılığa düşebilir. Tanrının dediği de budur: Gereğinden fazla uslu olmayın, uslu olmanın da bir haddi vardır. Okunu hedeften öteye atan okçu, okunu hedefe ulaştırmayan okçudan daha başarılı sayılmaz. İnsanın gözü karanlıkta da iyi görmez, fazla ışıkta da. Platon’da Kallikles der ki, felsefenin fazlası zarardır. Felsefe bir kerteye kadar iyidir, hoştur; faydalı olduğu kerteyi aşacak kadar derinlere gidersek çileden çıkar, kötüleşiriz; herkesin inandığı, uyduğu şeyleri küçümseriz; herkesle doğru dürüst konuşmaya, herkes gibi dünyadan zevk almaya düşman oluruz; kimseyi yönetemeyecek, başkalarına da kendimize de hayrımız dokunmayacak bir hale geliriz; boş yere şunun bunun sillesini yeriz. Kallikles, doğru söylüyor çünkü felsefenin fazlası bizim gerçek duygularımızı körletir; lüzumsuz bir inceleme ile bizi tabiatın güzel ve rahat yolundan çıkarır. (Kitap II, bölüm XXX) Düşüncede saplantı ve azgınlık en açık ahmaklık belirtisidir. Canlılar arasında eşekten daha kendinden emin, daha vurdumduymaz, daha içine kapalı, daha ağırbaşlı olanı var mıdır? Montaigne
Çok işime yaradı, performans ödevim vardı sağolun. Açıklamasıyla birlikte yazmışsınız teşekkürler. Yanıtla
Gerçekten çok işime yaradı. Türkçe ödevimi görünce çok beğendi öğretmenim. Gerçekten çok teşekkürler.
Bu hazır ödev olmuyor İlayda. Ödevi yapan kişi zamanını verip araştırmış, emek harcamış oluyor. Ama seni bilmem sen hazıra konmuş olabilirsin. Böyle bir şey yazmadan önce iki kez yetmezse üç kez düşünmeliydin. En ufak söz bile içinde bir sürü anlam taşır.
Çok teşekkür ederim. Sınavda deneme nedir diye soruldu ve bilemedim tam 10 puanım gitti çok üzgünüm :( Yanıtla
Çok teşekkür ederim. Çok işime yaradı. Öğretmenim de çok beğendi. Hazırlayanların ellerine sağlık. Çok açıklayıcı bir şekilde yazmış. Yanıtla
Gerçekten insanların işlerini hiçbir ücret beklemeden yapmanız mutluluk verici bir durum, 11 ve 12. sınıf öğrencilerinin çok işlerine yarayacaktır teşekkürler. Yanıtla
Çok teşekkür ederim ödevim vardı yapmasaydım ceza alacaktım. Emek verip yazmışsınız Allah razı olsun. Yanıtla
Benim çok işime yaradı kim yaptıysa çok teşekkürler ama keşke temsilcilerini de yazsalarmış o zaman dahada çok işime yarardı ama olsun bu da iyi bunu bulamayanlar da var çok teşekkürler yeniden :) Yanıtla
Çok teşekkürler hoca deneme yazısı vermişti tanımını bilmiyordum, bilmeden de yapamazdım tanım için teşekkürler tavsiye edeceğim siteyi. Yanıtla
Panomuzu bilgilerle süslememiz için gerekliydi, çok güzel olmuş tüm sınıfım adına teşekkür ederim. :) Yanıtla
Kim hazırladıysa çok teşekkür ederim. Çok işime yaradı, bu olmasaydı belki düşük not alabilirdim tekrar teşekkür ederim sağ olun :D Yanıtla
Ne kadar teşekkür etsem azdır. Ödevimde bana gerçekten çok yardımcı oldunuz. Ben diğer arkadaşlarıma da sizin sitenizden bahsettim, onlar da denediler ve tıpkı benim gibi çok da memnun kalmışlar. Tekrar teşekkürler, burada aradığım her şeyi bulabiliyorum tekrar tekrar teşekkürler. Yanıtla
Size ne kadar teşekkür etsem azdır. İyi ki bu siteye girmişim, bayıldım. Artık Türkçe dersinde bilemediğim ve yapamadığım şeyleri bu siteden bakacağım. Yanıtla
Çok teşekkür ederim çok güzel yazmışsınız ellerinize sağlık, Türkçe sınavım iyi geçecek teşekkürler :) Yanıtla
Bilgiler için teşekkürler. Anlatım ve açıklama tam ve yerinde olmuş. Bana göre takdirlik bir üslup. Yanıtla
Çok teşekkür ederim, en iyisini bulayım diye bütün siteleri gezdim, en iyi site bu… Tekrar thank you… :) Yanıtla
Uluslararası iletişimi sağlamada sembol vb. rolü konularında deneme yazısı yapar mısınız? Acil! Yanıtla
İşime yaradı dersem yalan olur. Nasıl yazılır, giriş nasıl olur vb. şeyler eksik. Pff ödevim de var ama yararlanamadım bak :( Yanıtla
Güzel olmuş ama daha kısa ve öz olabilirdi, benim bunu deftere yazmam lazım ama ben bunları yazarsam ben şok, ben iflas, ben vefat, ben ölü… ;) Yanıtla
Allah bin kere razı olsun, ellerinize sağlık harika ötesi bir şey. Duygularımı yazamıyorum bu metinden sonra Allah ne muradınız varsa versin çok sağolun bin kere. Yanıtla
Allah bin kere razı olsun, ellerinize sağlık harika ötesi bir şey. Duygularımı yazamıyorum bu metinden sonra Allah ne muradınız varsa versin çok sağolun bin kere. Yanıtla
Süper olmuş, ödevim vardı sallasam artı alacaktım ama istemedim; araştırdım en doğrusunu siz verdiniz. Yanıtla
Çok güzel yarın sınav var sınav için bana çok yardımcı olacak, anlamayanlar bile 1-2 kere okursun anlarlar :D Yanıtla
Güzel ama biraz kısa. Yine de emeğinize sağlık işime yaradı. Zaten birçok ödevimi buradan yapıyorum. Yanıtla
Vallahi bu kadar teşekkürden sonra yazana teşekkürlerimi sunmayı zorunluluk hissettim yahu… :) Yanıtla
İşime çok yaradı biraz daha kısa olsaymış çok güzel olurmuş yine de ellerinize sağlık çok teşekkürler. Yanıtla
Harika çok teşekkür ederiz ama ben bu yorumları çok basit buldum bence harika olmuş teşekkürler. Yanıtla
Bazıları çok güzel olmuş diyor, Fransız yazar ve denemenin babası olan Montaigne’nin denemesi tabi ki de güzel olacak. :) Yanıtla
“KEDİYE GÖRE BUDU!” demiş atalarımız. Ben de kendime göre bir “DENEMELER Yazarı”yım. Gelin şunu bilin ki, verdiğiniz: “ÖLÇÜ” örneğini, ve de Ustanın öteki DENEMELERİNİ okudukça, (87) Seksen yedi yaşımdan sonra, Montaigne’e yetişebilmek için BİLİM KAZANINDAN daha bir haranı aş yemem gerektiğini düşünmekten beynimi alı-koyamadım… Ellerinize, dillerinize, kaleminize ve beyninize sağlık..! Yanıtla
Uzun olsa da kısalttık. Türkçeci hocamı çok seviyorum ama bir yeni başkan lazım sınıfa eskisi paslandı hocam. Yanıtla
İşime yaradı teşekkür ederim, harika bir ödev oldu. Beğenmeyenler başka siteden araştırsınlar. Yanıtla
Gerçekten çok güzel yazmışsınız teşekkürler çok işime yaradı. Açıklamalarıyla yazdığınız için daha güzel olmuş tebrikler ödevimde çok işe yaradı yine teşekkürler. Yanıtla
Süper, ödevimi yapmama çok yardımcı oldu çok teşekkürler. Diğer sitelerde bu kadar iyi anlatmıyordu, bu site hem çok iyi anlatıyor hem de kısa çok uzun bir yazı da değil bence. Yanıtla
Çok güzel bir site tavsiye ederim arkadaşlar, aradığım bütün soruların cevapları burada… Herkes bu siteyi beğensin bu siteye kim yorum yapmışsa hepsine teker teker teşekkür ederim :) Yanıtla
Çok güzel bir yazı. Ödevime çok yardımcı oldu. Ama siteye pek ısınamadım sanki bir şeyler eksik gibi. Ama yine de teşekkürler. :) Yanıtla
Proje ödevim için gerçekten çok işime yaradı bu site hep bu siteye baktım teşekkürler, çok sağ olun. Yanıtla
Ben ödev konusu olduğundan filan değil. Sadece öğrenmek için araştırdım konuyu. Elinize sağlık çok açıklayıcı olmuş. Çok teşekkürler. Yanıtla
Biz denemeleri öğretici metinler içinde ele almıyor muyuz? O hâlde denemenin özelliklerinin yazılı olduğu üçüncü maddenin sonunda bir hata olması gerekiyor hocam. Denemeler edebi metin midir? Yanıtla
Özellikle ben gibi not tutmayıp sınav zamanı neye çalışacağını bilmeyenlerin çok fazla işine yarar, güzel hazırlanmış teşekkürler. Yanıtla