Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın Oluşumu

Modernliğin Öncüleri (Şinasi, Akif Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa, Sadullah Paşa, Beşir Fuat, Ahmet Mithat, Samipaşazade Sezai, Tevfik Fikret)

Osmanlı İmparatorluğu’nda modernleşme hareketleri halkın değil, daha çok yönetici sınıftan kişilerin isteğiyle ortaya çıkmıştır. Batı’da ortaya çıkan Osmanlı İmparatorluğu’nu etkileyen zihniyet devriminin temelinde yatan kavramlar ve düşüce akımları şunlardır: Rönesans, Reform, Pozitivizm, Teknoloji, Bilim, Hukuk

Yenileşme hareketleri yüzü dünyaya dönük, akılcı, iradeli bireyler yetiştirmeyi; bilime ve teknolojiye önemle eğilmeyi esas alıyordu. Bu amacın donanımlı edebi ve düşünsel anlamdaki ilk temsilcisi Şinasi‘dir. Şinasi, dünyaya, topluma bir Türk Rönesansçısı gibi bakar, “akl”ı, “hukuk”u “medeniyet”i öne çıkarır. Mustafa Reşit Paşa için yazdığı kasidelerde yenilik düşüncelerini ortaya koyar. Bu düşün­celeri Auguste Comte’un pozitivist dünya görüşünün yansımaları gibidir.

Osmanlı toplumunun dünyaya bakışıyla modernizmin “akla uygunluk” ilkesi arasındaki karşıtlık ve bunun sonucunda çıkış yolu bulamayan aydınlarda ortaya çıkan boşluk duygusu özellikle Akif Paşa‘nın divan şiirinin söz oyunlarından yararlanarak yazdığı Adem Kasidesi‘nde kendini gösterir. Adem, yokluk demektir.

Namık Kemal de iradi bir insan tipolojisi yaratmaya dönük tutumu ve katılımcı bir yönetimden yana tavır almasıyla modernliğin öncüleri arasında yer alır. Ziya Paşa da çok tutarlı olmamakla birlikte, özellikle Şiir ve İnşa adlı makalesiyle yeniliğe önemli katkılar sunmuştur.

Sadullah Paşa19. Asır adlı manzumesinde Orta çağ’a özgü geleneksel dünya görüşünü eleştiri ve teknolojik gelişmesine hayranlık duyduğu Batı’nın pozitivist düşün­cesini över. Eşitlik, insan halkları, bilim gibi kavramları öne çıkarır, Doğu medeniyetlerinin geri kalmışlığını ortaya koyar. İlerlemek için Batı’nın örnek alınması gerektiğini savunur.

Fizik ve kimya bilimlerindeki mekanizmanın aynısının hayatta da mevcut olduğunu savunan, metafizik görüşleri reddeden Beşir Fuat da modemliğin öncü isimlerindendir. Beşir Fuat Batı’daki pozitivist düşünce kazanımlarını, çevirileri ve makaleleriyle Osmanlı toplumuna aktarmaya çalışmıştır. Bir nevi ansiklopedi niteliğindeki eserleriyle Ahmet Mithat, yenileşme çabalarını sosyal bir fon olarak eserlerinde kullanan Samipaşazade Sezai, toplumsal bilinçaltını imgeleriyle uyarmaya çalışan Servet-i Fünun şairi Tevfik Fikret de modernliğin öncüleri arasında sayılabilir.

Tanzimat Fermanı’nın ilanıyla başlayan “Batılılaşma Dönemi Türk Edebiyatı’nın hazırlık dönemi” Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasına (1860) kadar sürer.


36 Yorum Var: “Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın Oluşumu

  1. Çok yararlı bir site, yazılıdan sonra pekiştirme amacıyla eksikleri görme adına güzel bir site olmuş tebrik ederim.

  2. Yarın sınavım var. Açıklamalar gerçekten güzel olmuş, ellerinize sağlık. Umarım bunlar yarınki sınavımda işime yarar.

  3. Keşke ayrı ayrı 1.dönem ve 2.dönem tanzimatçılarını belirtseydiniz. Yine de çok güzel teşekkürler.

  4. Çok güzel bir site, detaylar güzel. Daha kısa ve öz hazırlarsanız daha verimli olur. Emeğe saygı.

Emrullah için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir