Öne Çıkanlar

Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal topluluğu olarak anılır. Ahmet Mithat Efendi, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Pa­şa, Direktör Ali Bey, Ali Suavi, I. topluluğun diğer önemli sanatçılarıdır.

İBRAHİM ŞİNASİ (1826 – 1871)

  • I. topluluğun öncüsüdür.
  • Dilde sadeleşme hareketine öncülük etmiştir.
  • Edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kez kullanmıştır.
  • Kasidelerinde içerik ve şekil bakımından yenilikler görülür.
  • Eserlerinde parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önem vermiştir.
  • La Fontaine’in fabllarını manzum olarak çevirmiştir.
  • Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseriyle atasözlerini bilimsel bir anlayışla derlemiştir.
  • İlk tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi’ni (1860) yazmıştır. Şair Evlenmesi, görücü usulü ile evliliğin yanlışlığını konu edinir.
  • İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval’i (1860) Agâh Efendi’yle birlikte çıkarmıştır.
  • İlk makale olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni (1860) yazmıştır.
  • Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır (1862).
  • Batı’dan yaptığı şiir çevirilerini Tercüme-i Manzume’de toplamıştır.
  • Klasisizmden etkilenmiştir.

Eserleri

  • Tiyatro: Şair Evlenmesi
  • Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar
  • Derleme: Durub-ı Emsal-i Osmaniye
  • Sözlük: Kamus-ı Osmanî (tamamlayamamıştır)
  • Çeviri: Tercüme-i Manzume

Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. İbrahim Şinasi Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri

ZİYA PAŞA (1829 – 1880)

  • Şiirleri divan edebiyatı tarzındadır.
  • Şiir ve İnşa adlı makalesinde halk edebiyatını; “Harabat” adlı antoloji ile divan edebiyatını övmüş, bu yüzden Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
  • Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır. Genellikle aruzu kullanmıştır.
  • Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak yazdığı Terkib-i Bent‘i önemlidir.
  • Şiirleriyle toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefi konuları ele almıştır.
  • Dönemin idarecilerine (Özellikle Ali Paşa’ya) yönelik hicivler yazmıştır (Zafername).
  • Çeviriler yapmıştır.
  • Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlak gibi kavramları işlemiştir.
  • Namık Kemal’le birlikte yurt dışında çıkarılan ilk gazete olan “Hürriyet”i yayımlamıştır.
  • Romantizm akımından etkilenmiştir.

Eserleri:

  • Şiir: Eş’ar-ı Ziya
  • Antoloji: Harabat (Antoloji, III cilt)
  • Tercüme: Rüya’nın Encamı, Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüffe…
  • Hiciv: Zafername (Nazım-nesir karışık)
  • Makale: Şiir ve İnşa
  • Mektup: Veraset Mektupları
  • Anı: Defter-i Amal

Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ziya Paşa Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri

NAMIK KEMAL (1840 – 1888)

  • “Vatan şairi”dir.
  • Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, makale gibi farklı tür­lerde eserler vermiştir.
  • “Toplum için sanat” anlayışındadır.
  • Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları işlemiştir.
  • Edebiyatçı kimliği kadar fikir adamı kimliği de önemlidir.
  • Dilin sadeleşmesi taraftarıdır.
  • Şiirlerini, heyecanlı bir söylevci edasıyla yazmıştır.
  • Hece ile şiirler de yazmıştır; ama genellikle aruzu kullan­mıştır.
  • Şiirlerinde hem konu hem de biçim bakımından yenilikler görülür.
  • Ziya Paşa’nın eski edebiyatı övdüğü “Harabat” adlı anto­lojisini eleştirmek amacıyla yazdığı “Tahrib-i Harabat”la ilk eleştiri kitabı örneğini vermiştir.
  • Namık Kemal, tiyatrolarında aşk dramları, vatanseverlik, fedakârlık, ahlak gibi konuları işlemiştir.
  • “Vatan Makalesi” adlı önemli bir yazısı vardır.
  • Tasvir-i Efkâr gazetesini Şinasi’den devralmıştır.
  • Ziya Paşa ile birlikte Londra’da Hürriyet gazetesini çıkarmıştır.
  • Mektupları vardır. Magosa’da yazdığı mektuplar Batılı anlamda anı türünün ilk örneği sayılmaktadır.
  • Romantizmden etkilenmiştir.

Eserleri:

  • Roman: İntibah, Cezmi
  • Tiyatro: Vatan yahut Silistre, Gülnihal, Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah, Zavallı Çocuk
  • Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat (iki eser de Ziya Paşanın Harabat’ına karşı yazılmıştır.), İrfan Paşa’ya Mektup, Renan Müdafaanamesi
  • Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
  • Biyografi: Evrak-ı Perişan (Fatih, Yavuz Sultan ve Selahat­tin Eyyubi’yi anlatır.)
  • Anı: Magosa Mektupları

Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Namık Kemal Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri

AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 – 1912)

  • Eserlerini “halk için roman anlayışıyla” yazmıştır.
  • Döneminin en çok eser veren yazarıdır.
  • “Yazı makinesi” olarak nitelenen yazar, roman, hikâye ve tiyatro gibi birçok türde eser vermiştir.
  • Romanlarında halkı bilgilendirmek için akışı keserek ansik­lopedik bilgiler vermiştir.
  • Tercüman-ı Hakikat gazetesini çıkarmıştır.
  • Teknik ve üslup bakımından zayıf eserler vermiştir.
  • Dili sade ve anlaşılırdır.
  • Hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
  • Servet-i Fünun aleyhine “Dekadanlar” adlı bir yazı yazmış­tır. Bu yazıyla Servet-i Fünuncu gençleri anlaşılmaz şiirler yazmakla eleştirmiştir.
  • Felatun Beyle Rakım Efendi romanında yanlış batılılaşmayı eleştirmiştir. Bu romandaki Felatun Bey “Batı”yı, Rakım Efendi “Doğu”yu temsil eder.
  • Romantizmden etkilenmiştir.

Eserleri:

  • Hikâye: Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat (25 cilt)
  • Roman: Yeniçeriler, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Süleyman Musli, Henüz On Yedi Yaşında, Esrar-ı Cinayat, Durdane Hanım, Dünyaya İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk…
  • Tiyatro: Eyvah, Çerkez Özdenler, Çengi
  • Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
  • Biyografi: Beşir Fuat

Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ahmet Mithat Efendi Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri

AHMET VEFİK PAŞA (1823 – 1891)

  • Devlet adamı ve yazardır.
  • Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptasyonlarla tanınmıştır.
  • Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk temsilcilerindendir.
  • Tiyatro tarihimizde özel bir yeri vardır, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
  • Lehçe-i Osmanî adlı, Anadolu Türkçesine ait ilk sözlüğü hazırlamıştır.
  • Klasisizmden etkilenmiştir.

Eserleri:

  • Moliere’den Tiyatro Çeviri ve Uyarlama: İnfal-i Aşk, Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Meraki, Azarya, Yor­gaki Dandini, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi
  • Sözlük: Lehçe-i Osmanî
  • Tarih: Şecere-i Türk Çevirisi (Ebulgazi Bahadır Han’ın bu önemli eserini Türkiye Türkçesi’ne çevirmiştir.)

Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ahmet Vefik Paşa Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri

ŞEMSETTİN SAMİ (1850 – 1904)

  • İlk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazmıştır.
  • Diğer önemli eserleri Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Alam ve Orhun Kitabeleri Çevirisi‘dir.

Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Şemsettin Sami Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri

ALİ SUAVİ (1839 – 1878)

  • Muhbir gazetesindeki yazılarında sade bir dil kullanarak Tanzimat dönemindeki dilde Türkçülük hareketine öncülük etmiştir.
  • Milliyetçilik düşüncesinin kökleşmesine çalışmıştır.
  • “Hive Hanlığı” adlı eserinde milliyetçi yönü öne çıkar.
  • “Kamusü’l-UIum ve’l-Maarif” (Bilim ve Kültür Sözlüğü) adlı bir ansiklopedisi de vardır.

Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ali Suavi Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri

DİREKTÖR ALİ BEY (1844 – 1899)

  • Tiyatro alanındaki çalışmalarıyla ve özellikle Ayyar Hamza adlı uyarlamasıyla tanınır.
  • Diğer önemli eserleri: Kokona Yatıyor (tiyatro), Seyahat Jurnali (Batılı anlamda ilk günlüktür.)

Ayrıca Bkz. Tanzimat Dönemindeki Diğer Sanatçılar