11.Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları (Servet-i Fünun Edebiyatında Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler) HAZIRLIK 1. Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’ni okuyunuz. 2. Ulu Önder Atatürk, gençliği nelere, kimlere karşı uyarmaktadır? Atatürk, gençleri Cumhuriyet’i ve bağımsızlığı koruma görevinden alıkoymaya çalışan iç ve dış düşmanlara karşı uyarmaktadır. Türk gençliğinin her koşulda Cumhuriyet’i ve bağımsızlığı koruması gerektiği dile getirilmiştir. 3. Türkiye Cumhuriyeti, kimlere emanet edilmiştir? Türkiye Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet edilmiştir. İNCELEME 1. METİN – FERDA a. “Mef ûlü / fâilatü / mefâîlü / fâilün” kalıbında hangi hecelerin açık, hangilerinin kapalı olduğunu tahtada gösteriniz. Aruz Ölçüsüyle ilgili bilgi: Aruz ölçüsü hecelerin açıklık ve kapalılığına göre düzenlenen bir ölçüdür. Ünlü ile biten heceler açık hecedir (Bu hecelere kısa hece de denir) . Bu heceler yazıda (.) şeklinde nokta ile gösterilir. Ünsüzle biten ve uzun ünlü ile biten heceler kapalı hecedir (Bu hecelere uzun hece de denir.) Kapalı heceler (_) çizgi ile gösterilir. Aruzun birçok kalıbı vardır. Hecelerin açıklık ve kapalılık düzeni bu kalıplara göre belirlenir. Mef ûlü / fâilatü / mefâîlü / fâilün (_ _ . / _._. / ._ _ . / _ . _ ) başka bir ifadeyle (kapalı, kapalı, açık /kapalı, açık, kapalı, açık/ açık, kapalı, kapalı, açık / kapalı, açık, kapalı ) b. Şiirde alt alta gelen heceleri açıklık kapalılık yönünden değerlendiriniz. Şiirdeki iki dizede bunu uygulayalım Ferdâ senin; senin bu teceddüd, bu inkılâb… _ _ . _ . _ . . _ _ . _ . _ Her şey senin değil mi ki zâten? Sen ey şebâb (se-ney … ulama yapılmış.) _ _ . _ . _ . . _ _ . _ . _ c. “Ferda” şiirinin hangi ölçüyle yazıldığını söyleyiniz. Kullanılan ölçünün, şiirin ahengine katkısını belirleyiniz. Ferdâ şiiri aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Hece sayısındaki ve düzenindeki uyum, aruz ölçüsüyle sağlanmıştır. Ayrıca şiirin uyak ve redifleri de ahengi sağlayan unsurlardır. 1. Şiirin ilk sekiz dizesinde uyakları bulunuz. Uyak şemasını çıkarınız. …inkılâb …şebâb …ma’kesin …sehâb -âb: zengin uyak …şitâb! -sin: zengin uyak …Herkesin …ümidisin …âfitâb 2. Şiirde tekrarlanan sözcüklerin işlevini açıklayınız. Şiirde tekrarlanan sözcükler ahengi ve düşüncenin pekiştirilmesini sağlamıştır. 3. Ferdâ’yı aşk şiiri okuyormuş gibi okumak doğru mudur? Neden? “Ferda” adlı şiirde vatanseverlik, çalışma ve gayret öğütlendiği için bu şiiri aşk şiiri gibi okumak doğru değildir. Şiir, yüksek sesle, coşkulu bir söyleyiş tarzıyla okunmalıdır. 4. Anlam ve söyleyiş yönünden bütünlük gösteren birimleri belirleyiniz. Buna göre Ferda şiiri kaç bölümden oluşmuştur? Şiirin iki bölümden oluştuğunu söyleyebiliriz. İlk on dizelik bölümde gençlik yüceltiliyor. Sonrakileri ikinci bölüme alabiliriz. Burada da gençlerin vatana karşı sorumlulukları ve yapması gerekenler anlatılıyor. 3.ETKİNLİK: Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız. a. Şair, “yarınlar, inkılâp, yenilik” kelimeleriyle neyi anlatmaktadır? Şair, bu sözcüklerle yeni bir toplum düzeni isteğini dile getirmiştir. Bu yeni toplum düzeninin kurucuları gençler olacaktır. b. Şairin düşündüklerini kimler gerçekleştirecektir? Şairin düşündüklerini genç nesil gerçekleştirecektir. c. Vatan kime benzetilmektedir? Vatan, zümrüt bakışlı, inci gülüşlü, neşeli bir kıza benzetilmiştir. ç. Vatana kötü gözle bakmaya kimler cesaret edebilir? Vatana gözü gözle bakmaya kötü emeller taşıyan, saygısız, kirli eller, yabancılar cesaret edebilir. d. “Dede mezarı” neyin sembolüdür? Vatan toprağının sembolüdür. e. Vatan için çalışırken niçin acele edilmelidir? Vatan için çalışırken zamanla yarışmak lazım. Geç kalırsak bizi azarlayabilir zaman. Vatan için çalışırken acele etmeli, elimizden gelen bütün gayreti göstermeliyiz. f. Gençler, vatanın sahibi mi, emanetçisi midir? Neden? Gençler vatanın sahibi değil emanetçisidir. Çünkü gelecek nesiller bugünkü gençlikten hesap soracaktır. Günümüz gençliği de geçmişin hesabını sormaktadır. g. Şair, yaşadığı dönemin sıkıntılı olduğunu hangi dizelerde; nasıl ifade ediyor? Gençler, vatanın bütün ümidi şimdi sizdedir. / Her şey sizin, vatan da sizin, her şeref sizin” dizelerinde vatanın gençlere ümit bağladığı belirtilmektedir. Gençlerin vatan için yapacağı çalışmalara ümit bağlanmış, içinde bulunulan dönemde bazı yanlışlıkların olduğu dile getirilmiştir. ğ. Gençler ne için, nasıl çalışmalıdır? Gençler vatan için didinerek, uğraşarak, arayarak, bularak, düşünerek ve zaman kaybetmeden çalışmalıdır. Şair bu düşüncesini son dörtlükte dile getirmiştir. Tevfik Fikret’in “Ferda” şiirini “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi” ile karşılaştırınız. İki eser arasındaki benzerlikleri defterinize yazınız. Karşılaştırma ölçütü Ferdâ Gençliğe Hitabe Metnin iletisi (tema) Vatan sevgisi ve gençliğin görevleri Vatan sevgisi ve gençliğin görevleri Anlamın verilişi Anlam, coşku ve heyecanı dile getiren metinle verilmiş. (şiir) Anlam, düzyazı biçiminde verilmiştir. Amaç Gençlikte vatan için çalışma bilincini ve şevkini uyandırma Gençlikte vatan için çalışma bilincini ve şevkini uyandırma Söyleyiş tarzı (üslup) Şiir olmasına karşın nutuk biçiminde, coşkulu bir söyleyiş vardır. Nutuk türüne özgü bir hitabet vardır. 5. Şiirin temasını bulunuz. Temanın soyut mu, somut mu; bireye mi, topluma mı yönelik olduğunu belirleyiniz. Şiirin teması vatanseverlik, gençlerin vatana karşı sorumluluklarıdır. Tema, soyut ve topluma yöneliktir. 6. Tevfik Fikret’in eserinde dile getirdikleri, şairin yaşadığı dönemin gerçekliğiyle ne derece örtüşmektedir? Tevfik Fikret, II. Abdülhamit’in uygulamış olduğu siyasi baskıyı birçok eserinde açıktan veya dolaylı olarak yermiştir. Düşüncelerinden dolayı dönemin siyasetçileri ve devlet adamlarıyla ters düşmüştür. Bu eserde ise doğrudan değil, dolaylı bir yaklaşım, sitem vardır. Şairin gençleri uyarmasında, vatanın durumunu tehlikede görmesinde dönemin sansürcü politikasının etkileri görülmektedir. 7. “Ferdâ”adlı metnin divan şiirine benzeyen yönleri nelerdir? Dilinin ağır olması ve aruz ölçüsünün kullanılması bakımlarından divan edebiyatına benzemektedir. 8. Divan şiirindeki gazel, kaside gibi türlerde işlenen temalarla Ferdâ şiirinin temasını karşılaştırınız. Şiirin içeriğinde Tanzimat’tan sonra başlayan yenilikle Ferdâ’nın teması arasındaki ilişkiyi söyleyiniz. Tema bakımından divan edebiyatından farklıdır. Divan şiirindeki gazel, kaside gibi türlerde aşk, kadın güzelliği, özlem, devlet büyüğüne övgü gibi bireysel konular işlenirken Ferda adlı şiirde toplumsal bir konu işlenmiştir. 9. Ahenk ve söyleyişi doğal dilden farklı olan ifadeleri belirleyiniz. Farklılığın sebeplerini açıklayınız. Ey ümidin parlak çehresi, titrek kucağı açık, bekliyor, zümrüt bakışlı, inci şetaretli kızcağız, şikâyetçi ati, her organı ihtiyaç kasırgalarıyla sarsılmış bir soyun oğlusun…” Servet-i Fünuncular, eserlerinde süslü, sanatlı bir söyleyişi tercih etmişlerdir. Ayrıca sanat eserlerinde günlük dilde olmayan söyleyişlere, imgelere yer verilir. ETKİNLİK 4 “Ey fecr-i hande-zâd-ı hayât, işte herkesin Enzârı sende; sen ki hayâtın ümidisin. ” a. Yukarıdaki dizeler, şiirin özgün hâlinde nasıl verilmiştir? Anlam kaç dizede tamamlanmıştır? Anlamın birkaç dizede tamamlandığı, düz yazı cümlesine benzer başka dizeleri de siz bulup gösteriniz. Verilen dizeler beyit halindedir. Anlam bir dizede tamamlanmamış birkaç dizeye yayılmıştır. Şiirde cümleler, bir dizede bitmemiş diğer dizelerde devam etmiştir. Buna anjambıman da denir. Tevfik Fikret, nazmı (şiiri) nesre (düz yazı) yaklaştıran bir şairdir. Bu şiirde bunu görüyoruz. Örnek. … vatan gayûr/ İnsanların omuzları üstünde yükselir. b. Bir dizenin ortasından başlayıp birkaç dize sonra biten, yan yana getirildiğinde nesir parçası zannedilebilecek cümleleri, düzyazı gibi okuyunuz. Elde ettiğiniz yeni metnin güçlü ve pürüzsüz bir nesir parçası olup olmadığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız. 5.ETKİNLİK a. Parnasizmin özelliklerini tahtaya sıralayınız. Daha önce öğrendiğiniz realizm akımı ile parnasizmin ilişkisini belirleyiniz. Parnasizm, realizmin şiire uyarlanmış şeklidir. Parnasyen ve realist sanatçılar, yaşamı ve doğayı nesnel bir bakış açısıyla yansıtmışlardır. “Saçaklarda kuşlar – hazindir bu pek- Susarlar. Uzaktan ulur bir köpek.” b. Tevfik Fikret’in “Yağmur” şiirinden alınan dizelerde parnasizmin hangi özelliklerine rastlanmaktadır? Doğal çevreyi anlatırken şair, nelere dikkat etmiştir? Anlatılanlar şairin duygu ve düşünce filtresinden geçmiş şekilde mi karşımıza çıkmaktadır? Niçin? Tablo gibi şiir yazma özelliği vardır. Bir yanda saçaklarda kuşlar, öte yanda uzaklarda, uluyan bir köpek. Bu durumun hazin, elem verici olması da yine parnasyenlerin içe kapanık, karamsar kişilikleriyle ilgilidir. c. Kelimelerle tablo yapan Tevfik Fikret’in, Ferdâ şiirinde de aynı yolu izleyip izlemediğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız. Saf ve bulutsuz seherli bir sema ifadesi, zümrüt bakışlı… kızcağız… gibi betimlemelerde gerçek bir manzarayı yansıtmayı değil benzetme ve soyutlaştırma yoluyla duygu ve düşüncelerini yansıtmayı amaçlamış, tablo gibi resim yapma örneklerine bu şiirde pek rastlayamıyoruz. 10. “Karşında saf, bulutsuz bir sema. / Yükselmeli, dokunmalı alnın semalara.” dizelerinde şair, “sema” sözcüğünü “gökyüzü” anlamında kullanmamıştır. Bu sözcüğün kazandığı yeni anlamı söyleyiniz. Şiirin diğer dizelerinde bu durumu örnekleyen sözcük, söz grubu ve cümleleri bulunuz. Verilen dizelerde “sema” sözcüğü “yarınlar” anlamında kullanılmıştır. Bu örnekte olduğu gibi “tan yeri” sözü umut, ay ve yıldız sözleri başarı, zümrüt bakışlı, şetaretli kızcağız ve nazlı çehre sözleri vatan anlamında kullanılmıştır. 11. Şair, “yenilik, inkılâp, yarın, mazi, âti, terakki, inhitat” gibi divan şiirinde kullanılmayan yeni kavramları niçin kullanmış olabilir? Şair, “yenilik, inkılâp, yarın, mazi, âti, terakki, inhitat’’ gibi sözcükleri yeni bir toplum düzenini arzuladığı için kullanmıştır. Şaire göre Osmanlı Devleti halkın mutluluğunu, refahını ve huzurunu sağlayacak, herkese adalet getirecek yenilikleri bir an önce yapmalıdır. 12. Şiirdeki söz sanatlarını bularak sanatlı söyleyişin esere ne kazandırdığını ifade ediniz. “Yarınlar senindir; bu inkılâp, bu yenilik hep senin…” dizesinde inkılâp ve yenilik sözleri arasında tenasüp vardır. Gençlik, ümidin parlak çehresine benzetilerek teşbih yapılmıştır. Ümidin parlak çehresi sözüyle ümit kavramı kişileştirilmiştir. Yarınlar, saf ve bulutsuz bir semaya benzetilerek açık istiare yapılmıştır. Yarınların titreyen kucağını açması ise kişileştirmedir. “Alnında yeni bir yıldız -hayır- bir ay olarak / Ufuklara doğ” dizesinde yeni bir ay ve yıldız sözleri Osmanlı Devleti’nin geçmişteki ihtişamını ve başarılarını işaret etmektedir. Bu sözlerle hatırlatma (telmih) sanatı yapılmıştır. “Cehennem ve cennet” sözcükleriyle tezat sanatı yapılmıştır. Vatan kavramı, neşeli ve güzel bir kıza benzetilerek hem teşbih hem de kişileştirme yapılmıştır. 6.ETKİNLİK a. “Ferdâ” şiirini aşağıdaki özellikler bakımından inceleyiniz. Hangi şiir geleneğine daha yakınsa aşağıdaki tabloda uygun sütunu işaretleyiniz. Ölçütler Divan Şiiri Tanzimat (1.Dönem) Şiiri Tema X Ölçü X Dil ve anlatım X Şairin sanat anlayışı X Dönemin sosyal gerçeklerine duyarlılık X b.Tabloyu yorumlayıp şiirin gelenekle ilişkisini ifade ediniz. Servet-i Fünun şiirinde bireysel konular işlenmiştir. Ferda şiirinde ise toplumsal bir konu işlenmiştir. Tevfik Fikret, Servet-i Fünun döneminde bireysel konulu, Servet-i Fünun döneminden sonra toplumsal konulu şiirler yazmıştır. Bu şiir, aruz ölçüsünü kullanması bakımından divan edebiyatı geleneğini, toplumsal bir temayı işlemesi, şairin buradaki sanat anlayışı, toplumsal duyarlılığı bakımlarından Tanzimat edebiyatı 1. Dönemi geleneğini yansıtmaktadır. 13. “Asrın, unutma, yıldırım nurlarıyla gürlemiş bir asırdır; /Her yıldırımla bir karanlık, bir şüphe devrilir.” dizeleri, şiirin yazıldığı dönemin sosyal ve kültürel ortamıyla ilgili hangi ipuçlarını vermektedir? Bu dizelerde “yıldırım nurları” ifadesiyle gelişme, bilim ve teknikte ilerleme kastedilmiş. Akıl, bilim ve teknikle gerçeklerin ortaya çıktığı dile getiriliyor. Tevfik Fikret, “Batıcılık” düşüncesini benimseyen bir sanatçıdır. Gençlerin Batı medeniyetini ülkemize getirmesini, ülkemizin geri kalmışlıktan kurtarmasını istemektedir. 14. Şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyeti belirleyiniz. Şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyet, Tanzimat’la başlayan vatanseverlik, özgürlük, hak, hukuk düşüncelerinin hâkim olduğu zihniyettir. Servetifünun zihniyeti bunda pek etkili olamamıştır. Çünkü Servetifünun zihniyetinde toplumsal konulara girmeme, karamsarlık, yalnızlık vardır. Bu şiirde şairin gençlerden beklentisi vardır. Tanzimat’ın 1. dönemine benzer. 15. Şair, şiirini niçin gençlere ithaf etmiştir? Ülke için en fazla gayreti gösterecek, geleceği kuracak olan gençlerdir. 16. Şair, arzuladığı değişimi ifade ederken birey ve toplumdan hangisini daha öne çıkarmaktadır? Şair, arzuladığı değişimi ifade ederken bireyi yani gençliği ön plana çıkarır. Şaire göre gençler toplumun eli, kolu, beynidir. 17. Şiiri ilk kez okuduğunuzda veya dinlediğinizde neler hissettiniz? Şairin -özellikle şiirin son bölümünde- size seslendiği düşüncesine katılıyor musunuz? Neden? Şiir toplumsal temalı bir şiirdir. Şair şiirin son bölümünde gençlere seslenmektedir. Zaten şiirin başlığından da bu belli olmaktadır. 7. ETKİNLİK Şiirde anlatılanların düz yazı ile ifade edilip edilemeyeceğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu defterinize yazınız. Şiirde dile getirilenler düz yazı ile ifade edilebilir. Şiir halinde ifade edilmesi daha duygu ve düşüncelerin daha etkili anlatılmasını sağlar. 8. ETKİNLİK Tevfik Fikret’in “Ferdâ” şiiriyle aynı temada yazılmış günümüz şiirini arkadaşlarınızla paylaşınız. Ferda şiirinde ele alınan temanın evrensel olup olmadığını belirleyerek aşağıdaki cümleyi tamamlayınız. Ferdâ şiirinde ele alınan tema evrenseldir. Çünkü Evrensel kavramlar ağırlıktadır. Çalışmak, ilerlemek, gelecek, vatan sevgisi gibi. 9. ETKİNLİK Ferdâ’yı seçtiğiniz günümüz şiiri ve kitabınızın 44. sayfasındaki Ziya Paşa’ya ait gazelle tema, ölçü, dizelerin kümelenişi, dil, anlatım yönünden karşılaştırınız. Benzerlik ve farklılıkları tablo ile gösteriniz. Ferda adlı şiiri Ziya Paşa’nın gazeliyle karşılaştıralım. Günümüz şiirinden biriyle de siz karşılaştırabilirsiniz. Tema: Ferda: Vatanın gençlikten beklentileri, gençlerin sorumlulukları Gazel (Ziya Paşa): Osmanlı’nın geri kalma nedenleri Ölçü: İki şiirde de aruz kullanılmış. Ziya Paşa’nın gazeli beyitler halinde, Ferda şiiri bentler halinde yazılmış. İki şiirde de ağır bir dil kullanılmış. 18. Tevfik Fikret’in fikrî ve edebî yönüyle ilgili çıkarımlarda bulunarak maddeler hâlinde tahtaya yazınız. TEVFİK FİKRET (1867 – 1915) Önceleri sanat için sanat, sonraları toplum için sanat anlayışını savunmuş ve buna uygun eserler vermiştir. Toplumsal ve siyasal ortamı Han-ı Yağma, 95′e Doğru, Balıkçılar, Haluk’un Bayramı, Hasta Çocuk, Tarih-i Kadim, Millet Şarkısı, Promete, Nesrin, Sis gibi şiirleriyle eleştirmiştir. Karamsarlığı ve iç dünyasındaki çalkantıları şiirlerinde öne çıkmıştır. Serbest müstezatı şiirlerinde başarıyla kullanmıştır. Aruzla Türkçeyi, şiirle düz yazıyı başarıyla kaynaştırmayı bilmiştir. Beyit ve mısra bütünlüğünü kırmış, anlamı birkaç dizeye yaymıştır. Nazmı nesre başarıyla yaklaştırmış, manzum hikâyeler yazmıştır. Şiirlerinde noktalama işaretlerine, biçimsel mükemmelliğe, tasvire önem vermiştir. “Yağmur” şiirinde olduğu gibi şiirin içeriğine uygun aruz kalıplarını seçip kullanmıştır. Şiirlerinde parnasizmden etkilenmiştir. Eserleri: Şiir: Rübab-ı Şikeste, Rübabın Cevabı, Haluk’un Defteri, Şermin (Hece ölçüsüyle yazdığı çocuk şiirleri) 19. Şiirde gençlere seslenen kimdir? Şair, vatanın bir ferdi olarak gençlere seslenmektedir.